Actueel / Overheid
Hoe opgavegericht werken kan helpen bij uitdagingen rondom schulden: Schuldenlab070
Opgavegericht werken is een manier van werken waarbij diverse partijen samenwerken aan een maatschappelijke opgave, zoals de energietransitie, ondermijning, of de schuldenproblematiek. Hoe pak je dat aan in de praktijk? Om die vraag te beantwoorden nemen we Schuldenlab070 als een voorbeeld van opgavegericht werken zoals de gemeente Den Haag dat doet.
In het Schuldenlab070 staat de schuldenopgave centraal. Hierin werken publieke en private organisaties samen om de schuldenproblematiek slimmer en beter aan te pakken. De schuldenproblematiek wordt niet alleen gezien als een probleem van de gemeente Den Haag, maar als een opgave van de stad, om samen te zorgen voor perspectief voor inwoners met problematische schulden. Schuldenlab070 ziet schulden niet als een opzichzelfstaand probleem en is dus niet op te lossen door schuldhulpverlening alleen. Hier zijn meer aspecten bij betrokken.
Den Haag schulden(zorg)vrij
Janine van Niel en Marc Dortu van de gemeente Den Haag vertelden ons: “Den Haag heeft 60.000 inwoners met problematische schulden. De gemeente heeft de ambitie om Den Haag ‘schulden(zorg)vrij’ te maken. Het idee daarbij is om mensen te helpen om zorgen weg te nemen die gepaard gaan met het hebben van schulden. Als die zorgen weg zijn, kunnen ze weer normaal functioneren. De gemeente is niet in staat om deze opgave alleen aan te pakken. Er zijn ook allerlei andere partijen die een groot belang hebben bij het helpen van deze mensen. Zoals het CAK, Eneco, ING, Aegon en Vestia. Als het je lukt om deze partijen samen te brengen en te kijken naar wat je gezamenlijk kunt bereiken om het probleem aan te pakken, dan ben je bezig met opgavegericht werken.”
Door samenwerking met partners problemen rond schulden verminderen
In de gemeente van Morgen sluiten gemeenten steeds beter aan bij de samenleving. Het zijn geen opzichzelfstaande instanties, maar maken deel uit van een netwerk. Dit zie je goed terug in het Schuldenlab070, want hun motto is: ‘it takes a city to solve a debt’. Dit betekent dat je er als gemeente niet in je eentje voor kan zorgen dat mensen met problematische schulden beter geholpen worden. Het Schuldenlab070 laat zien dat je door het samenwerken met partners problemen omtrent schulden kan verminderen.
Wel zie je hierin dat de gemeente inhoudelijk dominant is. Zij financieren het grootste deel van het Schuldenlab070 en de uitvoering van een groot deel van de projecten is belegd bij de gemeente. Dat is ook niet gek. De gemeente heeft niet alleen de meeste baat bij de oplossing van de schuldenproblematiek, maar beschikt ook over middelen om oplossingen te kunnen bieden. Ze hebben immers ook een wettelijke taak. Dat betekent echter niet dat het Schuldenlab070 ook het ‘eigendom’ van de meest betalende en meest actieve partij is.
De succesfactoren van het Schuldenlab070
We spraken met Sadik Harchaoui van Stichting Society Impact, een van de oprichters van Schuldenlab070. Stichting Society Impact is een inclusief platform voor samenwerkende partijen om gezamenlijk maatschappelijke urgente vraagstukken aan te pakken via sociaal ondernemerschap. We vroegen Sadik naar de succesfactoren van Schuldenlab070. Die somde hij voor ons op:
- Zorg voor publiek-private samenwerking.
“Alle partijen in de samenwerking hebben hun eigen belang. Die belangen moeten wel bij elkaar komen om het algemene belang, het belang van de burger te dienen. Dat is geven en nemen, dat is gelukt, daar ben ik ontzettend trots op.” - Zet het Schuldenlab neer als buitenboordmotor.
“Het Schuldenlab070 is uitdrukkelijk neergezet als een buitenboordmotor, als innovatiewerkplaats, waar je kunt gaan uitproberen en leren. Dat betekent niet dat je vanaf de start de innovatie in de lijn moet willen neerzetten, maar als gemeente op je handen moet gaan zitten. De gemeente Den Haag heeft hierin lef en leiderschap getoond met draagvlak en legitimiteit. Het Schuldenlab is een plek waarin de gemeente samen met partners al lerende tot oplossingen moet komen voor de schuldenproblematiek.”Volgens Morgens is dit ook een belangrijke voorwaarde om te vernieuwen, durf bestaande structuren los te laten. Zorg ervoor dat je wendbaar bent. Innovatie is ten slotte een creatief proces. Zorg hierbij wel voor een bepaald toetsingskader, bijvoorbeeld om welke wetgeving je echt niet heen kunt. - Sluit zoveel mogelijk partijen aan in korte tijd.
“Sinds de bekendmaking van het idee ‘Schuldenlab’ in 2015 zijn er inmiddels zo’n 30 partijen aangesloten, daar zijn we ontzettend trots op. Dat is ook de kracht van de aanpak, zonder samenwerking los je het probleem niet op.” - Zorg dat ieder project opgeschaald kan worden.
“Alle projecten waaraan wij beginnen hebben als randvoorwaarde dat we ze op kunnen schalen. Het is gemeenschapsgeld en dus is het zonde om het wiel steeds opnieuw te willen uitvinden. Om meer mensen sneller te kunnen helpen, is opschaling dus belangrijk. Het is goed hier vanaf het begin op in te zetten wanneer je een traject als dit start.”
Een samenwerking tussen de gemeente Den Haag, ING en Aegon
We vroegen Sadik op welk project hij het meest trots is. “Dat zijn er zoveel,” zei hij lachend. “Maar een mooi voorbeeld van de innovatiegedachte is het Jongeren Perspectief Fonds. Een samenwerking tussen de gemeente Den Haag, ING en Aegon. Hierbij heeft de gemeente echt buiten de kaders moeten denken. Jongeren tussen de 18 en 27 jaar vallen in principe buiten de schuldhulpregeling als zij geen inkomen hebben. Maar wanneer jongeren in de schulden zitten, kan dit leiden tot ernstige persoonlijke problemen. Jongeren, schuldeisers en de maatschappij zijn dus gebaat bij een duurzame oplossing. Vanuit daar is het project Jongeren Perspectief Fonds ontstaan, we willen jongeren weer een toekomstperspectief bieden. De gemeente Den Haag biedt op die manier wel hulp aan de jongeren die formeel buiten doelgroep van schuldhulpverlening vallen. Dat is buitengewoon knap.”
Het Jongeren Perspectief Fonds in het kort
Vanuit het fonds wordt aan de schuldeisers een saneringsbedrag geboden. Het saneringsbedrag is vervolgens de restschuld tussen het JPF en de jongere. Vanuit het fonds wordt de jongere begeleid naar werk of school. De jongere betaalt uiteindelijk de restschuld contant of in natura (via bijvoorbeeld een stage) af aan het Jongeren Perspectief Fonds. Met het Jongeren perspectief Fonds biedt de gemeente jongeren een toekomstperspectief. Na de pilotfase van 3 jaar is het Jongeren Perspectief Fonds sinds 1 januari 2020 onderdeel van de reguliere dienstverlening van de gemeente Den Haag.
De werkwijze van Schuldenlab uit Den Haag is beproefd en heeft anderen geïnspireerd. Inmiddels is er naast de lokale Schuldenlab070 ook een SchuldenlabNL. Hierin worden geslaagde projecten opgeschaald. Ook ontstaan er steeds meer lokale Schuldenlabs in andere steden. Het schuldenlab toont aan dat opgavericht werken een effectieve manier is om grote maatschappelijke vraagstukken aan te pakken.
Gemeente van Morgen
Dit interview maakt deel uit van een serie gesprekken met gemeentesecretarissen, bestuurders en andere gezichtsbepalende personen binnen het gemeentelijk domein over de gemeente van Morgen. Hierbij kijken we zowel naar ontwikkelingen in de gemeentelijke sector voor de komende vijf jaar als naar de situatie van vandaag, om vervolgens te bepalen wat er nodig is om van vandaag naar morgen te bewegen.
Meer weten?
Wil je meer weten over de gemeente van Morgen? Neem dan contact op met Peter-August Keur of Jeske Gunterman.