De Rechtspraak van Morgen

Als portefeuillehouder bij de informatievoorzieningsorganisatie (IVO) van de Rechtspraak is Erik Boerma betrokken bij de modernisering en digitalisering van toezicht. Doel hiervan is het realiseren van kwaliteitsverbetering, bijvoorbeeld door digitaal procederen mogelijk te maken, de tijd voor rechters voor complexe zaken te vergroten, doorlooptijden te verkorten en de tevredenheid over de kwaliteit van de rechtspraak te vergroten.

Ondanks alle tegenslagen, blijft het moderniseren en digitaliseren van de Rechtspraak noodzakelijk. Een eerste stap is het vergroten van de digitale toegankelijkheid.

Hoe ziet de Rechtspraak er over 5 jaar uit en wat is nodig om daar te komen?

“De Rechtspraak is met een enorme organisatieverandering bezig. Eerst binnen het programma Kwaliteit en Innovatie (KEI) en per 1 januari 2018 voortgezet in de nieuwe IV-organisatie (IVO). De Rechtspraak wil een volledig digitale organisatie zijn die het mogelijk maakt voor de buitenwereld om digitaal mee te communiceren. Hiermee bereikt de Rechtspraak de komende jaren een kwaliteitsverbetering op inhoud en snelheid van afhandelen.

Bij de vraag waar de Rechtspraak over vijf jaar staat, speelt het digitaliseren en moderniseren van de rechtspraak een belangrijke rol. De overgang naar digitaal kost tijd. Erik: “Ik schat in dat we rond de zomer 2019 halverwege de overgang zijn en in 40-50% van de zaken digitaal werken. De uitdaging is ook om zoveel mogelijk achter de schermen een volledig digitale organisatie te zijn.”

Deze digitalisering is geen doel maar een middel en maakt het mogelijk om een aantal andere belangrijke zaken te bereiken:

• Het vergroten van de toegevoegde waarde van de rechtspraak aan de maatschappij;
• Verbeteren van de dienstverlening door digitalisering / digitale toegankelijkheid voor rechtzoekenden;
• Het ontwikkelen van een andere relatie met de buitenwereld door datagestuurd  te interveniëren.

(Digitale) toegankelijkheid van de Rechtspraak verbeteren

Erik vertelt: “Traditioneel denkt de Rechtspraak niet heel erg in klanten en in dienstverlening, maar benaderen we ons werk vanuit de juridische bril.” De digitale rechtspraak maakt het mogelijk om meer vanuit klantbehoeften dienstverlenend te zijn naar de samenleving. Rechtzoekenden hoeven niet meer van het kastje naar de muur te worden gestuurd in onze grote organisatie.

Je kunt digitaal communiceren met advocaten, burgers en anderen. Via skype overleg voeren, onze klantcontactkanalen beter organiseren en nog veel meer. Dat zijn ook voordelen die moeten voorkomen uit het digitaliseren en moderniseren van de rechtspraak. We kunnen sneller antwoord geven dan in de oude situatie.

Menscontact met de burger blijft

Erik verwacht dat het menscontact met de burger blijft waar het nodig is. “Het gaat waarschijnlijk naar een hybride vorm. Ik sprak laatst al een kantongerecht die wil gaan FaceTimen en Skypen met burgers omdat dat de burger veel reistijd scheelt. We moeten geen overheidsorganisatie willen zijn die de bureaucratie heeft gedigitaliseerd, maar een organisatie die nadenkt over interventies, een analyse maakt van wat burgers nodig hebben en daarop de dienstverlening heeft ingericht.”

Paleis van Justitie in Amsterdam

Onze bijdrage aan de maatschappij

Een andere opbrengst voor de Rechtspraak is dat we door digitalisering veel data en daarmee kennis verzamelen. We kunnen hierdoor beter analyseren welke bijdrage de Rechtspraak levert aan de maatschappij en welke van onze interventies of speerpunten het meeste effect hebben. Welke thema’s zijn belangrijk en zijn we daarop ingericht?

Erik: “Je kunt de Rechtspraak dan themagericht laten werken, vanuit het probleem van de burger, het kind of het bedrijfsleven. En dan aan de slag met bijvoorbeeld vechtscheidingen, schuldenproblematiek, of multiproblematiek.”

Door Big Data zichtbaar in de samenleving

Een andere stap is dat we door data ontsluiting onze rol in de samenleving beter zichtbaar kunnen maken. Nu kunnen we datagedreven sturen, terwijl vroeger in de klassieke wereld dit alleen was weggelegd voor de controller van een organisatie. Wij kunnen straks patroonherkenning doen en hier analyse op loslaten. We hebben inzichten over hoe het gaat met de maatschappij en kunnen die ook delen. Zijn er in een regio in toenemende mate faillissementen op de rechtbank? Dan zegt dat iets. Of meer scheidingen? Of ontwikkelingen in andere type zaken.

Als we onze data plotten op Google inzichten kunnen we scherpe analyses maken en die naar buiten brengen. Erik: “Waarom zit het CBS onze data te veredelen terwijl we die data zelf hebben? Wij kunnen naar buiten brengen hoeveel ontslag zaken er voor de rechter zijn geweest en wat de trend betekent voor de toestand van de economie.”

Kwaliteitsverbetering

Ook is kwaliteitsverbetering beter te bereiken. We kunnen bijvoorbeeld zaken koppelen aan elkaar en zo ontdekken welke curatoren kwaliteit leveren. Of uitzoeken welke organisatie bestuurders telkens terugkomen in fraude zaken. En we kunnen met allerlei meldingen en bewaking op langlopende zaken onze termijnen beter bewaken. Allemaal voorbeelden die leiden tot kwaliteitsverbetering.

Wat moet je in de Rechtspraak veranderen om klaar te zijn voor Morgen?

Benefits realiseren

Erik geeft aan dat het niet zo moeilijk is, maar wel veel werk, om een bodem neer te leggen in de vorm van een digitale rechtspraak. Maar om dan de voordelen echt te gaan benutten is een andere manier van werken nodig en een cultuurverandering. We willen een organisatie bouwen die geleidelijk uniformer, voorspelbaarder, sneller en gemakkelijker voor klanten wordt. Dat zijn meetbare zaken die we vanuit de implementatie kunnen volgen en besturen. Ik verwacht dat we de sturing op benefits ook steeds meer gaan terugzien in onze P&C cyclus en de KPI’s waar we op sturen.

De Rechtspraak in cijfers
Bij de Rechtspraak werken ongeveer 10.000 medewerkers, waarvan ruim 2.500 rechters. In 2017 stroomden bijna 1,6 miljoen zaken in bij de gerechten, waarvan 982.370 kanton zaken, 268.090 civiele zaken, 97.630 bestuurszaken, 169.170 strafzaken en 62.390 zaken in hoger beroep bij de verschillende appelcolleges.

Visie op (digitale) dienstverlening ontwikkelen en zo gaan werken

Erik geeft aan: “Het nadenken over klantbehoeften staat nog in de kinderschoenen bij ons. We hebben altijd met een juridische bril naar ons werk gekeken”. Het is nodig dat we visie op dienstverlening en klantkanalen ontwikkelen en die gaan benutten. Door het programma KEI zijn we daar mee gestart. We beantwoorden steeds meer vragen via Twitter, Facebook en telefonisch in ons RSC (Rechtspraak Service Center). We moeten zorgen dat burgers niet verdwalen in onze organisatie die vroeger twintig telefoonnummers kende.

Rijkdom aan data gaan benutten

Als we onze toegevoegde waarde aan de maatschappij te gelde willen maken, moeten we veel meer gaan doen met data-analyse van de, straks, digitale rechtspraak. En dat kunnen we ook goed combineren met de data van andere overheidsorganisaties, dat levert juist goede inzichten op. Bv de data van verschillende organisaties rond de vreemdelingenstroom combineren. Of analyses maken samen met het WODC, het wetenschappelijk bureau van het OM. En die inzichten delen met het ministerie van V&J om aan te geven: dit zien we gebeuren en hier zou meer beleid op moeten komen of preventie.

De rode draad is dat de digitalisering en modernisering van de rechtspraak kansen biedt voor de Rechtspraak van Morgen maar dat er nog veel moet gebeuren om die ten volle te benutten.