BijBram noemt zichzelf ‘meer dan een zorgboerderij’. De organisatie biedt dagbesteding, ondersteuning en behandeling in een groene omgeving aan mensen met psychische problematiek en complexe achtergronden. Wat maakt dit project succesvol, en hoe kan het model elders worden toegepast?
De zorg staat onder druk en vraagt om vernieuwing. Hoe kunnen we de langdurige GGZ en het sociaal domein anders inrichten? Deze interviewreeks biedt inspiratie en inzicht in de thema’s, uitdagingen en oplossingen.
Over BijBram
BijBram is een organisatie die zichzelf identificeert als ‘meer dan een zorgboerderij’. Zij kijken naar de mens en diens hulpbehoefte en niet naar hoe hij of zij in een (financieel) vakje past. Je zou ook kunnen zeggen dat zij aansluiten bij de echte leefwereld en niet bij de systeemwereld. BijBram is er dan ook voor iedereen zonder contra-indicaties vooraf: mensen met psychische problematiek, vaak ook met verslaving of een complexe voorgeschiedenis. Voor hen past vaak het ‘reguliere’ zorgcircuit niet goed, omdat ze net niet in een hokje passen. In een groene omgeving wordt dagbesteding, ondersteuning, bemoeizorg, behandeling, herstelgroepen en individuele begeleiding waar mogelijk geïntegreerd aangeboden. Ook biedt BijBram activiteiten aan zoals dagelijks werken op het land of met dieren, sport, muziek, op klus buiten de deur en samen koken.
Hoe BijBram ontstond
Voordat het interview begint, word ik rondgeleid door P., één van de leden van BijBram. Tijdens de rondleiding deelt hij zijn persoonlijke ervaringen en hoe er bij BijBram met mensen wordt omgegaan. Wat hiervan sterk bijblijft, is hoe hij zonder vooroordelen werd ontvangen en ook echt nieuwe kansen heeft gekregen bij BijBram. Bram vertelt later dat hij het belangrijk vindt dat ik de verhalen van de leden hoor en niet alleen zijn eigen woorden.
Bram begon ooit als boer en raakte door contact met een jongen op zijn boerderij geïnteresseerd in de zorg. Na een zorgopleiding werkte hij naast zijn boerderij in de verstandelijk gehandicaptenzorg. Los van de kennis van de opleiding liet hij zich vooral leiden door intuïtie en benaderde mensen met een open blik en zonder te focussen op hun zorgdossier.
Na een overstap naar de GGZ groeide zijn overtuiging dat het anders kon. Hij wilde af van de rigide structuren, organisatiebelangen en traditionele, systemische werkwijze binnen de GGZ. Mensen niet zien als cliënt of patiënt maar gewoon vanuit de menselijke benadering. Hij wilde buiten de gebaande wegen op zoek gaan naar de mogelijkheden.
De (andere) visie van BijBram
Bram denkt dat er in behandelingen teveel wordt gedaan aan symptoombestrijding in plaats van te kijken naar de oorzaak. Mensen worden niet geïncludeerd in de GGZ vanuit een gelijkwaardig principe. Vaak speelt er nog veel meer bij mensen wat niet wordt meegenomen, zoals sociale ongelijkheid en een slechte leefomgeving. Hierdoor heeft een behandeling vaak niet het gewenste resultaat. Daarnaast wordt er in de traditionele GGZ veelal lichte problematiek behandeld en worden mensen met complexe dubbele problematiek geweigerd vanwege ‘contra-indicaties’.
In 2015 richtte Bram vanuit zijn visie BijBram op, gericht op de meest kwetsbare mensen. Zijn overtuiging is dat elk mens ertoe doet en elke mens zijn eigen unieke mogelijkheden heeft. Met een groep enthousiaste en daadkrachtige gelijkgestemden zette hij zijn idee om in daden. Juist in de periode dat veel dagbestedingsaanbieders stopten door bezuinigingen door de transitie van de AWBZ naar de Wmo, kwam BijBram tot bloei. Hij is gewoon begonnen en door de jaren heen is BijBram organisch doorgegroeid.
Omkeren van het traditionele systeem
Bram laat zich inspireren door het Ecosysteem Mentale Gezondheid van Jim van Os. Jim van Os pleit voor een holistische, individuele benadering die rekening houdt met invloeden vanuit de omgeving, een focus op preventie en interventie in plaats van behandeling en het belang van steun vanuit de omgeving.
Bij BijBram uit deze denkwijze zich in het omkeren van het traditionele systeem. Het begint bij een fijne, groene omgeving. Mensen zijn hier graag en dat effect is voelbaar. Deze mooie omgevingen zag je vroeger veel meer bij GGZ-instellingen en het is zonde dat dat verloren is gegaan. Vervolgens is het belangrijk dat mensen iets doen omtrent zingeving. Iets doen waarbij je voelt dat je nodig bent. Dit kan zijn het verzorgen van een hond, hout zagen, iemand een knuffel geven die het moeilijk heeft. Ook zijn er rolvoorbeelden nodig: mensen die taken op een logische manier oppakken en het niet moeilijker of dramatischer maken dan het is.
Succesfactoren BijBram
Persoonlijke en betrokken aanpak
BijBram onderscheidt zich door de mens centraal te stellen in plaats van het dossier of de diagnose. Dit begint al met het gebruik van de term ‘leden’ in plaats van ‘cliënten’. De liefdevolle, persoonlijke en betrokken aanpak is een belangrijke succesfactor, waarbij mensen nooit zomaar worden losgelaten. Het feit dat je bij een telefoontje direct Bram zelf aan de lijn krijgt, onderstreept dit persoonlijke karakter. De intuïtieve werkwijze zonder organisatorische belangen en de sterke focus op het opbouwen van een community, zowel voor als door de leden, dragen ook bij aan het succes.
Community van leden en naasten
Inmiddels is er een heuse community opgebouwd voor en door de leden. Ook naasten worden hierbij betrokken. Het draait om verbinden en de creatie van betekenisvolle, échte contacten die naar elkaar omkijken. Leden hebben niet alleen de vrijheid om bij te dragen, maar zijn vanaf het begin volledig onderdeel van de gemeenschap. Hierdoor is BijBram ook niet geconfronteerd met personeelstekorten, omdat iedereen, inclusief de medewerkers, onderdeel is van dezelfde gemeenschap.
Werkzame principes
Anders kijken naar gedrag
Dit is een kernprincipe van BijBram. Niet alles wordt als een psychiatrisch probleem beschouwd. Problematiek wordt met een creatieve en open mindset benaderd.
Cruciale rol van dagbesteding
Dit staat centraal in de begeleiding. Mensen worden direct betrokken bij het werk op de boerderij en de activiteiten.
Behandeling is secundair
Er wordt niet bij iedereen en niet direct een behandeling aangeboden. Pas als dagbesteding niet voldoende blijkt te zijn, wordt behandeling geïntegreerd aangeboden.
Betekenisvolle contacten en inclusieve aanpak
Er is veel aandacht voor het creëren hiervan, wat zorgt voor directe participatie van iedereen.
Lokale verankering
BijBram vervult een lokale functie. De plaatselijke huisarts verwijst naar hen of mensen komen aanlopen. Dit is belangrijk omdat er weinig zorgorganisaties zijn op het platteland.
Impact: door persoonlijke aanpak echt succes
Mensen kiezen bewust voor begeleiding bij BijBram vanwege de veilige, gewaardeerde en persoonlijke benadering. Het gebeurt geregeld dat mensen elders in behandeling zijn, maar die laten overzetten naar BijBram, al dan niet in onderaanneming. Bram benadrukt dat het belangrijk is om ‘gewoon te doen wat werkt’ en niet alles psychiatrisch te maken. “Net zei iemand in een gesprek ‘we kunnen ook heksenzingerij doen in het schuurtje en heksenbezems maken’, dan betekent dat dat hij ondanks dat hij goed functioneert ook een beetje bijzonder denkt; een beetje psychotisch.”
Volgens Bram kun je daar op verschillende manieren mee omgaan. Je kan het medicaliseren met pillen of je gaat uit van het goed functioneren met een andere mindset.
Er gebeuren ook echt successen bij de leden. Succesverhalen, zoals die van J. die na een lange weg met veel tegenslag nu een betaalde baan heeft, illustreren de effectiviteit. Ondanks complexe achtergronden weten leden te stabiliseren en hun leven op te pakken dankzij de unieke en maatwerkgerichte aanpak van BijBram. Iedereen is welkom en met de eigen ontwikkelde begeleidingsaanpak is het een bewezen concept.
BijBram heeft als kleine aanbieder geen contracten met zorgverzekeraars. Grotere GGZ-instellingen bepalen of iemand bij BijBram in zorg mag komen, in onderaannemerschap. Dit roept veel vragen op rondom wie verantwoordelijk is voor welk deel van de behandeling en in crisissituaties.
BijBram heeft als kleine GGZ-instelling moeite om bij andere partijen, zoals zorgverzekeraars, aan tafel te komen voor onderhandelingen over vergoedingen vanuit de Zorgverzekeringswet.
Het opzetten van samenwerkingsverbanden of pilots is lastig, terwijl Bram graag een model wil realiseren waarin 50% van de zorg wordt gefinancierd door zorgkantoren en -verzekeraars, en 50% door de markt vanuit het volwaardige werk wat de leden verrichten.
De strikte scheiding van financiering vanuit zorgkantoren, zorgverzekeringen en Wmo. Een dergelijke systeemgerichte benadering past niet altijd bij de realiteit en behoeften van de zorgverlening bij BijBram.
Randvoorwaarden voor succes
Bram benadrukt dat innovatiekracht nodig is om de GGZ te veranderen, omdat de sector zelf deze transformatie niet in gang zal zetten. “De druk moet van buiten komen.”
Hoe verder?
Bram laat zien dat zorg anders organiseren werkt. Hij hoopt naast het Wlz-contract ook gecontracteerd te worden voor de Zorgverzekeringswet, om zo een grotere impact te maken. Met BijBram wil hij anderen inspireren en meer mooie plekken in de GGZ creëren. De focus ligt op samenwerking, en dit unieke zorgconcept breidt zich inmiddels uit naar meerdere locaties. Bram werkt samen met andere boeren en zorgboerderijen om regionale dekking te vergroten. Van harte welkom om daarover contact op te nemen met Bram!
Daarnaast droomt hij van een eigen academie met stageplekken om het BijBram ‘DNA’ over te dragen.
Wat is jouw visie?
Herken jij je in het verhaal van Bram? Wat zijn mooie projecten van dappere mensen die jij ziet in de zorg? Laat het ons weten!
