De GGZ is van de samenleving!

In het zevende interview uit de reeks over de GGZ van Morgen sprak Mark Reitsma met Grietsje Visser, directeur van Mindfit (onderdeel van Dimence Groep). Als het aan Grietsje ligt dan wordt de GGZ veel meer onderdeel van de samenleving. Daarnaast vindt zij dat we vol moeten inzetten op het gebruik van slimme technologie en data, om de GGZ-zorg toegankelijk en efficiënt te houden.

Hoe zie jij de toekomst van de GGZ?

“De toekomst van de GGZ begint voor mij nu. Als ik weet waar we over tien jaar kunnen staan, dan weet ik ook wat me vandaag te doen staat. Ik weet welke stappen en experimenten ik moet doen om toe te werken naar deze stip op de horizon. Als ik zo kijk naar de GGZ over tien jaar dan zie ik drie belangrijke thema’s om mee aan het werk te gaan: De GGZ onderdeel maken van de samenleving, het versterken van regionale en lokale samenwerking en gebruikmaken van slimme technologie en data.”

1. Mentale gezondheid is van de samenleving

“In mijn optiek zijn we in Nederland doorgeschoten als het gaat om de gedachte dat psychisch lijden per se een defect is dat we moeten fixen. Iedereen heeft namelijk een bepaalde psychische kwetsbaarheid en daarmee is psychisch lijden onderdeel van het leven. Niet alles is maakbaar en ieder mens heeft betere en slechtere momenten in zijn leven. Ik denk dat we nu te vaak inzetten op zorg bij psychisch lijden en dat dit nu en op langere termijn geen oplossing is. Door de GGZ veel meer onderdeel te maken van de samenleving en in te bedden in het leven van alledag (bijvoorbeeld op scholen, in buurten en in wijken), dan is er minder GGZ-zorg nodig. Mensen helpen bij levensvaardigheden maakt hen zelfredzamer en mensen leren om actief bezig te zijn met hun mentale gezondheid. Hiermee blijft GGZ-zorg beschikbaar voor de mensen die dit het hardst nodig hebben.”

2. Regionale samenwerking

“In Nederland hebben we meerdere uitdagende regionale opgaves als groeiende wachtlijsten, beperkte samenwerking en arbeidsmarktproblematiek. Opgaves en complexe vraagstukken die we alleen niet voor elkaar krijgen. Daarom hebben we elkaar nodig om de grotere knelpunten van deze tijd aan te pakken en een fundament te leggen voor de GGZ van de toekomst. Door gebruik te maken van verschillende partijen en het smeden van regionale bestuurlijke allianties, kunnen we de benodigde stappen nemen naar verandering.  We hebben grote veranderingen nodig om vraagstukken als toegankelijkheid en betaalbaarheid van de GGZ op te lossen. Deze allianties moeten niet alleen bestaan uit zorgpartijen maar juist ook uit gemeentes, onderwijs, verzekeraars, inwoners, ondernemers en ervaringsdeskundigen. Werkelijke diversiteit aan tafel dus, om vanuit verschillende perspectieven naar de vraagstukken te kijken en ruimte te geven aan experimenten en nieuwe initiatieven. We hebben elkaar nodig om te komen tot toekomstbestendige oplossingen.”

3. Technologie en data

“De houdbaarheid van de GGZ in Nederland staat onder druk. Naast een veranderende benadering van focus op gezondheid in plaats van ziekte kan technologie een cruciale rol spelen. De oplossingen voor de toekomst moeten gezocht worden in andere en slimmere manieren van werken, met veel ruimte voor technologische vernieuwing. Data en technologie verdienen de ruimte om noodzakelijke veranderingen te realiseren. Bijvoorbeeld een digitaal platform, waar e-community’s gevormd worden en waar digitale behandeling, kennis en informatie beschikbaar is. Dit soort platforms leveren veel nieuwe data op en data is zoals een collega van mij dat noemt ‘het nieuwe goud’. Ik denk dat we binnen tien jaar in staat zijn om via slimme technologie en algoritmes een gepersonaliseerde en ‘on demand’ aanpak voor mentale gezondheid aan te bieden.”

Het vak ‘Mentale gezondheid’ op school

“Mentale gezondheid is net als je fysieke gezondheid iets om je bewust van te zijn. Het is iets wat je aandacht moet geven en wat hoort bij goed voor jezelf zorgen. Mentale gezondheid is een onderwerp wat voor iedere Nederlander vanzelfsprekend zou moeten zijn. Iedereen maakt dingen mee in zijn of haar leven. Leren hoe je daarmee omgaat moet wat mij betreft al beginnen op de lagere school. Als het aan mij ligt dan is in de toekomst het vak ‘gym’ net zo belangrijk als het vak mentale weerbaarheid. Waar kinderen tijdens het vak gym hun eigen lichaam leren kennen en leren hoe zij goed bewegen, zo leren zij bij het vak ‘mentale gezondheid’ wat mentale veerkracht is, hoe het is om je goed te voelen en wat het betekent om je somber of angstig te voelen. Een vak dus waarin je jezelf leert kennen en waarbij het normaal is dat je stilstaat bij je eigen mentale welbevinden. Door intensievere samenwerking en kennisdeling tussen GGZ en onderwijs, maken we het mogelijk dat mentale gezondheid onderdeel wordt van het onderwijs en daarmee onderdeel van het leven van alledag.”

Samen met de nieuwe generatie

“Wat ik heel belangrijk vind in het nadenken over de toekomst van de GGZ, is dat we de toekomst niet vóór mensen, maar samen mèt mensen ontwerpen en gaan realiseren. Samen nadenken en dialoog voeren over een toekomst waarin de GGZ kwalitatief goed, toegankelijk en betaalbaar is. Ik zie hier een belangrijke plek voor jongeren en voor mensen met ervaringskennis. Ik vind de stem van jongeren essentieel omdat wij hun toekomst aan het bouwen zijn en zij goed kunnen aangeven wat zij denken dat nodig is. Laat hen meedenken en meebouwen aan hun eigen toekomst. Daarnaast is het betrekken van cliënten belangrijk. Met hen spreken over hun ervaringen in de GGZ en bevragen op hun visie op de toekomst is in mijn ogen de beste en de snelste ‘feedback loop’ die je kunt krijgen. Door het betrekken van jongeren en ervaringsdeskundigen zijn we beter in staat om een duurzame basis te leggen voor de GGZ van morgen. Een basis die aansluit bij de vraag van de client van de toekomst.”

Rebels experimenteren

“Om een duurzaam fundament te leggen voor de toekomst begint het in mijn ogen met regionale samenwerking waarbij we bestuurlijke allianties en slimme coalities vormen. Allianties en coalities waarin we op basis van onderling vertrouwen samenwerken, met het besef dat het niet om individueel of organisatiebelang gaat. Samenwerken met de focus op de gemeenschappelijke opdracht die we met elkaar hebben. Het is nodig dat we met elkaar bereid zijn om over onze eigen schaduw heen te stappen als goede oplossingen pijn gaan doen. Dit geeft natuurlijk spanning en dat moeten we leren verdragen. Het proces naar duurzame en gezamenlijke oplossingen kost tijd, energie en vergt een lange adem. Dit proces vraagt dus om investeren in de samenwerking en zorgvuldigheid om tot goede werkbare oplossingen te komen, maar ook het lef hebben om te experimenteren. Er is een mate van rebelsheid nodig om dingen anders te doen en te experimenteren om nieuwe en onbekende wegen te gaan bewandelen om te leren wat dit oplevert. Als we hierdoor anders naar zorg leren kijken, dan vinden we ook andere oplossingen die we nu nog niet in beeld hebben.”

Schaalbare oplossingen

“Als we binnen onze regionale samenwerking komen tot bovengenoemde nieuwe ideeën, dan betekent het dat we nieuwe en onbekende wegen inslaan. Daarom is het verstandig om klein te beginnen zodat we kunnen experimenteren en leren van deze stappen. Uiteindelijk hebben we grote veranderingen nodig in de GGZ en is het dus van belang dat wij aan het begin al nadenken over de schaalbaarheid van de oplossingen die we kiezen. Oplossingen die breed toepasbaar zijn gaan het verschil maken. Oplossingen die niet alleen voor de eigen organisatie werken, maar goed zijn voor de hele regio of zelfs voor heel Nederland.”

Urgentie voor technologische ontwikkeling

“Ik denk dus dat technologie een veel grotere rol gaat spelen in de GGZ van Morgen. We hebben hier nog een lange weg te gaan. Een aantal ontwikkelingen maken dat de urgentie en behoefte aan technologische ontwikkeling nu al toeneemt. Ten eerste leren we door de coronapandemie dat we binnen de zorg veel meer digitaal kunnen werken dan we dachten en ervaren we wat wel werkt en wat niet. Ten tweede zien we in de periferie van Nederland dat het fysieke aanbod aan GGZ-zorg steeds minder beschikbaar is, waarmee de vraag naar technologische zorg op afstand al een goed alternatief is. Ten derde maken de enorme wachtlijsten in Nederland dat we echt een probleem hebben met de toegankelijk van de GGZ en ik denk dat technologische oplossingen (digitale zorg op afstand, e-community en platforms) voor handen zijn om hier een alternatief voor te bieden. Binnen de DimenceGroep hebben wij bijvoorbeeld recent gekozen om het online platform ‘Thubble’ te ontwikkelen.”

Een paradigma shift

“Naast deze groeiende urgentie hebben we ook te maken met een snel veranderende wereld waarin technologisch ontwikkelingen steeds sneller gaan. Ik denk dat er een paradigma shift nodig is naar ‘zorg is per definitie ook digitaal’. Vanuit dit paradigma kunnen we samen met jongeren bouwen aan de GGZ van de toekomst. Samen met jongeren omdat zij nu al veel digitaler georiënteerd zijn dan de mensen die het op dit moment voor het zeggen hebben. Zij hebben zo veel goede en nieuwe ideeën die ik niet kan bedenken! Ik kan nu al niet bedenken wat de wensen zijn van de huidige generatie, laat staan van de generatie na hen. Door jongeren te betrekken bij het vormgeven van de toekomst bouwen we aan de GGZ van Morgen door groot te denken en klein te beginnen.”

Wat merkt de cliënt hiervan?

“In de GGZ van de toekomst is er al vroeg aandacht voor mentale gezondheid. Het onderwerp ‘mentale gezondheid’ is aanwezig in het dagelijks leven van iedere Nederlander, waardoor mensen meer zelfredzaam zijn dan nu het geval is. Hiermee is de GGZ van Morgen onderdeel van de samenleving. Bij een vraag om ondersteuning bij psychisch lijden krijgen mensen, mede door het inzetten van slimme technologie en door gebruik van data, een gepersonaliseerd aanbod. De toegang naar GGZ-zorg is hiermee vergroot en zorg is altijd beschikbaar. De wachtlijsten binnen de GGZ zijn hierdoor kort en de GGZ is toegankelijk. De GGZ is in staat om er voor de mensen te zijn die zorg nodig hebben en levert tijdig een passend zorgaanbod. De GGZ is digitaal altijd toegankelijk en beschikbaar, biedt laagdrempelige voorzieningen in de wijk en specialistische behandeling als dat nodig is. Hierbij is gebalanceerde zorg het uitgangspunt, waarbij er aandacht is voor het verminderen van klachten en voor het aanspreken van krachten. Gebalanceerde zorg waarbij we niet langer behandelen dan nodig, maar precies lang genoeg om cliënten te helpen bij hun herstel.”