Systeemproblemen drijven mensen de zorg in
Veel hulpvragen in de GGZ zijn geen medische problemen, maar maatschappelijke. Een tekort aan betaalbare woningen, onzeker inkomen en ondoordringbare regelgeving maken mensen kwetsbaar. Zeker als iemand ook te maken heeft met psychische of psychosociale problematiek. Die kwetsbaarheid leidt tot (verergering van) psychische klachten, stress en sociale uitsluiting. Zonder stabiele woonplek of passende ondersteuning raken mensen tussen wal en schip. Dit gaat samen met een afname van sociale cohesie in Nederland. Alhoewel de roep om meer community-vorming juist de laatste tijd weer toeneemt.
Boegbeelden als Tim ’s Jongers en Michelle van Tongerloo laten zien wat dat in de praktijk betekent. Ook in de podcastreeks van Morgens over bestaanszekerheid klinkt deze urgentie. De sociale oorzaken van psychische klachten blijven onderbelicht, terwijl de gevolgen (dakloosheid, chronische stress, isolatie) steeds zichtbaarder worden. Maatschappelijke Zorg beweegt juist op dit snijvlak.
Draagvlak voor maatschappelijke zorg groeit
Maatschappelijke Zorg krijgt langzaam meer aandacht. In de zorg verschuift de focus van ziekte naar gezondheid, zelfregie en herstel. Denk aan concepten als Positieve Gezondheid, Netwerkintake en het GEM-ecosysteem. Deze sluiten direct aan bij hoe Maatschappelijke Zorg al jaren werkt: herstelgericht, inclusief en dichtbij.
Toch blijft structurele erkenning en financiering uit. Maatschappelijke Zorg krijgt nog steeds geen vaste plek in beleid, samenwerking of bekostiging. De IZA-uitkering, besprekingen rondom AZWA en het gemeentefonds bieden perspectief, maar bieden nog geen zekerheid. Denk hierbij aan de Mentale Gezondheidscentra en de Laagdrempelige Steunpunten. De sector blijft afhankelijk van kwetsbare initiatieven, versnipperde financieringen en tijdelijke subsidies.
Landelijke ontwikkelingen bieden ruimte
Landelijk ontstaat er meer erkenning voor preventie en ondersteuning.
- Zo hebben MIND, het NIP, NVvp en de Nederlandse GGZ in een gezamenlijke brief aandacht gevraagd voor de noodzaak van meer aandacht voor preventie en ondersteuning Kamerdebat ggz door cliënten, zorgverleners en instellingen.
- Het Actieprogramma Mentale Gezondheid en GGZ van VWS richt zich op verbetering van de curatieve GGZ, maar verbindt dit ook met Wlz en Wmo voor beschermd wonen. Voor lichtere hulpvragen zijn alternatieven nodig buiten de curatieve GGZ, al worden Maatschappelijke Zorg en niet-curatieve GGZ niet expliciet genoemd.
- De bijbehorende werkagenda biedt wel ruimte voor innovatie, herstelgericht werken en aandacht voor bestaanszekerheid en dakloosheid bij een aanpak rondom langdurige psychische problemen.
Kortom: een toekomstbestendige GGZ kan niet zonder Maatschappelijke Zorg, waar passende ondersteuning wordt geboden daar waar behandeling niet het antwoord is. Hierbij past erkenning van de kracht hiervan, ook preventief aan zwaardere zorg, met bijbehorende financiering en verankering.
Vier actielijnen voor structurele versterking
Om de potentie van Maatschappelijke Zorg te benutten is structurele verankering nodig. Dat vraagt om inzet op vier kerngebieden:
- Blijf innoveren
Blijf investeren in sociale innovatie en digitalisering. Initiatieven tonen aan dat innovatieve benaderingen effectief kunnen zijn. Digitale ondersteuning biedt talloze mogelijkheden voor ondersteuning van zelfredzaamheid.
- Zorg voor structurele financiering
Zorg voor structurele financiering via gemeentefondsen, inkoop WMO en specifieke uitkeringen. Dit biedt de financiële stabiliteit die nodig is om herstelgerichte initiatieven te ondersteunen. Het AZWA belooft hierin mogelijkheden te gaan bieden, wat met de val van het kabinet weer even onzeker is.
- Investeer in preventie
Versterk de focus op preventie en laagdrempelige ondersteuning met inzet van ervaringsdeskundigheid. Deze vormen van ondersteuning ontlasten de GGZ en dragen bij aan het herstel van cliënten.
- Werk domeinoverstijgend samen
Stimuleer samenwerking tussen verschillende domeinen en organisaties. Door kennis en middelen te delen, kunnen we een geïntegreerde aanpak realiseren die beter aansluit bij de behoeften van cliënten.
Geen mens tussen wal en schip
Maatschappelijke Zorg verdient een structurele plek in het zorglandschap. Dat vraagt om erkenning, passende financiering en nauwe samenwerking tussen beleid, praktijk en ervaringsdeskundigheid. Alleen zo bouwen we aan een inclusieve samenleving waarin niemand tussen wal en schip valt. Zorg voor morgen begint met zichtbaarheid vandaag.