Actueel / Overheid

Rechtspraak in tijden van corona

13-10-2020 4 minutenBob Willemsen

Welke impact heeft corona op de lopende processen binnen de rechtspraak? Hoe zijn de medewerkers omgegaan met deze crisissituatie? Heeft de pandemie ook positieve veranderingen teweeggebracht? Bob Willemsen en Elske Sommeling spraken hierover met Olav Welling, directeur van het landelijk bureau van de Raad voor de rechtspraak. Daarnaast maakt Olav deel uit van het Crisis Management Team (CMT) van de Rechtspraak.

Dit interview vindt digitaal plaats, met alle deelnemers op een andere locatie. Een jaar geleden was dit niet snel gebeurd. Dan hadden we een plek uitgekozen die voor iedereen in het midden lag. Ook allerlei andere overleggen vinden nu digitaal plaats, het werken op afstand is de nieuwe standaard. Kunnen dit soort digitale afspraken ook uitkomsten bieden voor de Rechtspraak?

Welke werkwijzen zijn er door corona veranderd?

Olav Welling vertelt dat er veel meer online zittingen hebben plaatsgevonden de afgelopen maanden. Telehoren en streaming hebben een echte boost gekregen tijdens de lockdown. Al was het maar omdat de gerechtsgebouwen een tijd lang gesloten zijn geweest. “Voorheen waren processen in de Rechtspraak rondom de rechter heen georganiseerd. Iemand komt naar de rechter toe en daar speelt het juridische proces zich af. Onze processen werden echt georganiseerd vanuit de zittingszaal. Door inzet van instrumenten als telehoren komt hier langzaam verandering in.”

Zijn er nog meer nieuwe werkwijzen ontstaan?

Volgens Olav is het belang van goede samenwerking met stakeholders voor de rechtspraak in coronatijden nog duidelijker geworden. De Rechtspraak heeft nou eenmaal de sleutel tot de rechtszaal. In de coronatijd werden veel andere partijen geconfronteerd met het feit dat fysieke zittingen tijdelijk niet mogelijk waren. “Die partijen spelen een rol bij het proces van de zitting, dus die moet je ook betrekken als je keuzes maakt. Niet alleen over plek van de zitting, maar ook over de manier waarop je rechtszaken organiseert”. In sommige regio’s bestond er al goede samenwerking met bijvoorbeeld de advocatuur. De noodzaak van dit soort contacten, kennis van elkaars belangen en standpunten voor een soepel proces is alleen maar helderder geworden. “Als je meer van elkaar weet kun je het ook beter gaan organiseren.”

Welke innovaties zijn versneld van de grond gekomen?

Een aantal technologische innovaties, zoals telehoren en het streamen van zittingen, zijn in een enorme versnelling gekomen door de komst van corona. Aanpassingen die voorheen maanden zouden duren, werden nu binnen krappe deadlines gehaald. De technologisch georiënteerde aspecten zullen volgens Olav ook op langere termijn blijven bestaan. “We lopen binnen de Rechtspraak op het gebied van digitalisering zeker niet voorop. Ik denk dat we een stukje achterstand hebben kunnen inhalen door de boost die dit heeft gegeven.” Daarnaast is er binnen de organisatie meer draagvlak voor technologische ideeën die al langer aanwezig waren omdat medewerkers zien hoe goed techniek in staat is het juridische proces te ondersteunen.
Naast de technologische innovaties heeft de Rechtspraak met ontzettend veel organisatorische innovaties te maken gehad. De Rechtspraak is van oudsher een behoorlijk gedecentraliseerde organisatie met onafhankelijke eenheden. Olav vertelt dat er ondanks de decentralisatie een grote mate van acceptatie was voor het feit dat centrale leiding noodzakelijk is in een crisis. Ondanks die acceptatie verwacht Olav dat de rechtspraak in belangrijke mate decentraal aangestuurd blijft. “Dat zit hem echt in de onafhankelijke rol van de rechter.”

Zijn er dingen bedacht die nog niet worden uitgevoerd?

Door corona was het lange tijd niet mogelijk publiek en maar in beperkte mate journalisten toe te laten tot de zitting. Hierdoor is het van groot belang dat je de uitspraken snel kunt publiceren, zodat het publiek daar kennis van kan nemen. Die uitspraken moeten wel geanonimiseerd zijn voordat deze gepubliceerd mogen worden en dat anonimiseren kost meer tijd dan van tevoren was verwacht. Olav vertelt dat een eerder geopperd idee om een digitale tool te (laten) ontwerpen voor het anonimiseren van uitspraken weer wordt opgestart.

Er is de laatste tijd ook meer aandacht voor de dienstverlenende kant van de rechtspraak, zo vertelt Olav ons. Mensen moeten naar de rechtszaal kunnen komen, informatie kunnen krijgen, zittingsroosters inzien. “Op de kant van communicatie richting rechtszoekenden is een hoeveelheid van ideeën en acties uitgekomen, waarmee we de komende tijd aan de slag gaan.”

Hebben collega’s je in deze periode verrast? Zo ja, op welke manier?

Olav is erg trots op hoe zijn organisatie zich heeft gedragen in de afgelopen crisisperiode. “We hebben nu in ieder geval laten zien dat we in een crisissituatie heel behoorlijk kunnen reageren. En dat terwijl we onder een vergrootglas lagen van bijvoorbeeld advocaten en journalisten. We hebben bewust zelf onze keuzes gemaakt, we hebben ons niet achter de keuzes van het kabinet verscholen. Wij zijn de derde staatsmacht en moeten ons als zodanig opstellen en ons hiernaar gedragen.”

Wat ga je zelf persoonlijk missen als de coronamaatregelen voorbij zijn?

“De vorm van samenwerking in een crisisperiode waarbij je besluiten moet maken op basis van een beperkte hoeveelheid informatie, met strakke deadlines en met het gemeenschappelijke doel constant voor ogen, is echt een mooie manier om te werken.” Olav vervolgt dat hij de afgelopen maanden mooie voorbeelden gezien heeft van samenwerken vanuit de vraag “wie kan wat en wie kan wat oplossen” in plaats vanuit bestaande structuren. Je moet je volgens Olav goed beseffen dat je vanuit verschillende kanten naar een vraagstuk kunt en moet kijken. Pas dan kun je samen ergens komen. “Mocht het dan een keer fout gaan, sta er dan niet te lang bij stil, maar kijk juist wat je er samen van kunt leren.”

Meer weten?

Wil je verder praten naar aanleiding van dit artikel? Neem dan contact op met Bob Willemsen.

Meer lezen?

Lees meer over de invloed van corona op de strafrechtketen.

Bekijk alle artikelen

De Strafrechtketenmonitor: Een coronajaar uitgedrukt in cijfers

01-07-2021 5 minuten
Lees meer

De strafrechtketen: hoe verder na corona

10-04-2020 3 minuten
Lees meer

Het effect van corona op de strafrechtketen

20-08-2020 5 minuten
Lees meer
Interview

Hoe Slachtofferhulp Nederland hulp blijft bieden in tijden van corona

13-11-2020 4 minuten
Lees meer
Interview

Hoe corona aanzet tot vernieuwing binnen de strafrechtketen

27-08-2020 5 minuten
Lees meer
Interview

Innovatie en samenwerking helpen DJI door de coronacrisis

11-02-2021 5 minuten
Lees meer
Interview

Rechtspraak in tijden van corona

13-10-2020 4 minuten
Lees meer
Artikel

Wat de strafrechtketen leert van de coronacrisis

07-04-2021 5 minuten
Lees meer
Artikel

Wat kunnen we leren van online rechtbanken tijdens de coronacrisis?

27-10-2020 3 minuten
Lees meer
Artikel

Zo worden data ingezet tijdens een coronapiek bij Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond

07-07-2020 3 minuten
Lees meer
Artikel

Innovatie in de rechtspraak: ’this is the moment’

16-06-2020 3 minuten
Lees meer
Interview

Resilient Rotterdam, actueler dan ooit

18-06-2020 < 1 minuut
Lees meer
Interview

Toegenomen behoefte aan digitalisering in de strafrechtketen

22-09-2020 4 minuten
Lees meer
Artikel

Wil je als gemeente écht voor bewonersparticipatie gaan?

25-03-2021 4 minuten
Lees meer