Actueel / Overheid
Innovatie en samenwerking helpen DJI door de coronacrisis
Interview met Erik de Borst, algemeen directeur Dienst Vervoer & Ondersteuning en crisismanager DJI (Dienst Justitiële Inrichtingen)
In de Penitentiaire Inrichtingen leven en werken gedetineerden en personeel dicht op elkaar, waardoor een anderhalvemeter-samenleving niet altijd goed mogelijk is. In dit interview vertelt Erik de Borst hoe DJI door middel van innovatie en crisismanagement de impact van corona op gedetineerden beperkt houdt. Daarnaast deelt hij zijn lessen over samenwerken in de strafrechtketen in tijden van crisis.
Vanuit het perspectief van DJI: wie hebben het meest last gehad van de corona-maatregelen en waarom?
“De meeste impact was in onze inrichtingen zelf: voor onze gedetineerden en medewerkers. We hebben alles op alles gezet om onderling contact – en daarmee besmettingen – te verminderen. Bezoek en verlof zijn anders ingericht. Ook de detentiefasering, het programma dat een gedetineerde in een inrichtingen volgt ter voorbereiding op zijn terugkeer, is aangepast. Een aantal voorbeelden:
Bezoek en verlof
“Gedetineerden kunnen nog steeds bezoek ontvangen, maar dan alleen achter plexiglas. Verlof mag alleen met spoedeisende redenen, bijvoorbeeld een sterfgeval in de familie. Veel andere contacten vinden nu op afstand, digitaal, plaats. Hiervoor hebben we 1000 iPads uitgereikt. Sommige gedetineerden willen liever ook geen bezoek achter plexiglas. Ze skypen liever, want dan kunnen ze de kinderen voorlezen voor ze naar bed gaan.”
“Sommige gedetineerden willen liever ook geen bezoek achter plexiglas. Ze skypen liever, want dan kunnen ze de kinderen voorlezen voor ze naar bed gaan.”
Anderhalvemeter-samenleving
“We hebben ook de werkprocessen anders ingericht. Nieuwe gedetineerden gaan eerst 8 dagen in quarantaine. Pas daarna gaan ze de normale afdeling op. Het doel is daar om waar mogelijk normaal met elkaar om te gaan. Een anderhalvemeter-samenleving in een inrichting is nou eenmaal niet altijd goed te organiseren. Ook het dagprogramma van de gedetineerde is aangepast: minder arbeid en groepsactiviteiten.”
Telehoren
“Daarnaast hebben we, samen met de Rechtspraak en het OM, geïnvesteerd in telehoren. Op deze manier kunnen gedetineerden op afstand hun zitting bijwonen. Dit vermindert reisbewegingen en contacten buiten de inrichtingen.
Deze maatregelen hebben geleid tot ‘slechts’ 272 besmettingen op 32.000 gedetineerden in 2020. We hebben een besmettingspercentage van 0,0085%, fors lager dan het landelijk gemiddelde. In die zin heeft ons beleid gewerkt.
Toch sta ik er dubbel in. We hebben fors ingegrepen en dat is vanuit menselijk en kwaliteitsoogpunt niet prettig. De aangepaste detentiefasering zorgt er bijvoorbeeld voor dat we gedetineerden pas in een later stadium voorbereiden op hun terugkeer in de maatschappij. Ook het niet kunnen aanraken en contact kunnen hebben tussen mensen, is heftig.”
“We hebben een besmettingspercentage van 0,0085%, fors lager dan het landelijk gemiddelde. In die zin heeft ons beleid gewerkt.”
“Uiteindelijk vinden personeel en gedetineerden elkaar wel in de maatregelen. Niemand wil tenslotte corona krijgen. Maar goed, in Ter Apel werden 3 besmettingen vastgesteld en daarom moeten 87 mensen 7 dagen 24 uur per dag ‘op cel’. Dat hakt er natuurlijk fors in.“ Overigens bleek later dat de uitbraak in Ter Apel groter was dan op het moment van het interview bekend was. Desondanks is het percentage besmettingen in onze inrichtingen nog steeds zeer laag.
Welke innovaties zijn van de grond gekomen en bevallen goed?
“Een aantal voorbeelden heb ik al genoemd. Maar waar ik het meest trots op ben zijn de volgende dingen:
We hebben alle contacten in het kader van resocialisatie, bijvoorbeeld het zoeken van huisvesting na vrijlating, gedigitaliseerd. We zijn normaal niet zo’n sterk innoverende club in mijn ogen, dus dit is echt een revolutie.
Alle vergaderingen en overleggen gaan elektronisch en dat gaat best prima. Omdat we een operationele organisatie zijn, laten we onze neus graag zien op de werkvloer. En dat is natuurlijk ook goed en dat blijft zo. Maar alle overleggen kunnen prima via videobellen, dit scheelt heel veel reistijd. Ik zou wensen dat we niet in ons oude gedrag terugvallen. Geen files meer en vasthouden aan de voordelen van elektronisch vergaderen.”
“Ik zou wensen dat we niet in ons oude gedrag terugvallen.”
“Wat ik wil, is de situatie in de toekomst omdraaien. Vroeger werkte je in principe op kantoor en soms een dagje thuis als dat nodig was. In de toekomst draai ik dit graag om, zodat mensen in principe thuiswerken. En dan voor de sociale cohesie één dag per week op kantoor, met bijvoorbeeld per team één vaste dag.”
Welke veranderingen en innovaties wil je nog inzetten om de rechtspleging te vernieuwen?
Telehoren 2.0
“We willen graag verder met Telehoren 2.0. We zien ook dat het aantal telehoorzaken sterk is gestegen. Van 15 tot 25 per week voor de coronacrisis, naar 300 tot 400 per week nu. Maar voordat we verdere investeringen doen in middelen, willen we wel een stevig commitment van onze partners bij OM en Rechtspraak. En natuurlijk moeten we ook de financiering en business case rond krijgen.
We willen dit ook omdat uit een enquête blijkt dat gedetineerden over de hele linie tevreden zijn met telehoren. We hebben 100 personen bevraagd en de 60 (!) die reageerden, gaven aan dat met name de afname in reis- en wachttijd goed bevalt. In de oude situatie ging het bijvoorbeeld al snel om 6 uur reistijd bij elkaar om 10 minuten bij een rechter-commissaris door te brengen.”
Ketensamenwerking
“Ik vond de samenwerking in crisis ook een hele goede vorm van ketensamenwerking. Dat werkte echt heel prettig. Dat is het mooie aan een crisis, dan kan dat. Maar ik wens ons toe dat we ook in normale omstandigheden zó goed kunnen samenwerken. En ik stel mezelf ook de vraag: ‘Wat kan ik daaraan doen? Welke opstelling van onze organisatie is nodig om die manier van samenwerking in de keten voort te zetten?’ Hierover zijn we vanuit DJI ook actief in gesprek met onze partners. Ik heb wel geleerd dat dit begint ‘in de verticale lijn’. Alleen als er op bestuurlijk niveau steun en commitment is dan kan je ‘horizontaal’ samenwerken.”
“Ik vond de samenwerking in crisis ook een hele goede vorm van ketensamenwerking. Dat werkte echt heel prettig. Dat is het mooie aan een crisis, dat kan dan.”
Prioriteiten stellen
“En ‘waar stoppen we mee?’ is natuurlijk ook een relevante vraag. Ik ben ook verantwoordelijk voor allerlei andere onderwerpen. Als gevolg van de corona-maatregelen is daarvoor nu minder aandacht en geld. Ik wil bijvoorbeeld graag meer investeren in drone-detectie, maar door ander prioriteiten en traagheid komt dat nu even niet van de grond.
We vragen ook veel van onze mensen. Mijn mensen van de dienst Vervoer en Ondersteuning, vervoeren als het moet bijvoorbeeld ook besmette gedetineerden. Dan moeten ze pakken aan et cetera. We vragen veel van iedereen en zijn er met elkaar als leiding voor verantwoordelijk dat we iedereen aan boord houden. Ik zou dan ook graag zien dat, als zorgpersoneel en kwetsbare groepen zijn ingeënt, onze mensen vooraan in de bus zitten voor een vaccinatie. Zij staan in de frontlinie en hebben zorgen over hun gezondheid omdat ze in aanraking komen met gedetineerden.“
Wat ga je zelf persoonlijk missen als de corona-maatregelen opgeheven worden?
“Stiekem vind ik crisismanagement heel leuk. Ik heb een mooi team om me heen en dan kun je met elkaar door ramen en deuren. Ik werk 40 jaar bij Justitie en ik kan nog steeds niet tegen bureaucratie. En die was er door de crisis nu minder. In een crisis heb je meer mandaat en krijg je met je ketenpartners ook meer voor elkaar. Heilige huisjes en vaste gewoonten tellen voor even minder zwaar.
Ik heb als crisismanager zelfstandig de uitgaven kunnen doen die nodig waren, zonder de gebruikelijke bureaucratie. Als ik 2 miljoen mondkapjes nodig had dan kocht ik die, want ik had dekking in de lijn. Deze manier van werken is wel heel prettig, dus dat houd ik graag vast!”
“In een crisis heb je meer mandaat en krijg je met je ketenpartners ook meer voor elkaar.”
Innovatie in de strafrechtketen
Dit interview was het laatste in onze reeks “de impact van corona op de strafrechtketen”. Ook in dit interview komt naar voren dat er in crisistijd veel mogelijk is. Samenwerking met partners verloopt een stuk soepeler. Innovaties die jaren niet van de grond kwamen, nemen onder druk een grote vlucht. DJI heeft daarnaast met succes de impact van corona op haar gedetineerden weten te beperken, zonder te veel in te boeten op de kwaliteit van het bestaan in een INRICHTING.
Meer weten?
Heb je vragen over innovatie in de strafrechtketen of over ketensamenwerking? Neem contact op met Bob Willemsen (telefoon 06-1212 8365 of e-mail: willemsen@morgens.nl).