De City Deal als bruggenbouwer

Interview met Frank Reniers in reeks over netwerksamenwerking

Om de groei, leefbaarheid en welvaart van regio’s en steden te vergroten, zet het Rijk in op City- en Regio Deals. Maatschappelijke vraagstukken zijn vaak niet door één partij op te lossen: met een Deal stimuleert het Rijk de samenwerking tussen overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Zij sluiten concrete samenwerkingsafspraken en streven ambitieuze, gezamenlijke doelen na. We gingen in gesprek met Frank Reniers, programmamanager Agenda Stad en trekker van de Woondeal Utrecht.

Dit interview maakt deel uit van een reeks over netwerksamenwerking. Hierin gaan we in gesprek met interessante spelers over deze samenwerkingen binnen de City- en Regio Deals. Hoe laten zij deze, vaak ingewikkelde, samenwerking werken?

City Deals hebben bijgedragen aan tal van innovaties, nieuw beleid en nieuwe samenwerkingen. Waar staan jullie nu?

“De Agenda Stad – de samenwerking van het Rijk, steden en stakeholders gericht op het versterken van groei, innovatie en leefbaarheid van Nederlandse steden – maakt de City Deals. Steden kunnen bij ons aankloppen met transitiethema’s: vraagstukken waar meerdere ministeries over gaan en die in meerdere steden spelen. Soms zijn die problemen nog niet zo zichtbaar.”

City Deal Elektrische Deelmobiliteit

Reniers noemt als voorbeeld de City Deal Elektrische Deelmobiliteit. “Bewoners in de stad hebben steeds minder vaak een auto. Zij kunnen gebruikmaken van deelauto’s. Door op de hoge gebouwen in de stad zonnepanelen te zetten, worden deze deelauto’s opgeladen. De overcapaciteit van die auto’s gaat vervolgens weer terug het gebouw in: de auto’s worden zo de accu van het gebouw. Hierdoor ontstaan meerdere voordelen: minder verkeer, minder stroomkosten en meer ruimte voor appartementen.

Het is erg complex om dit te realiseren: er zijn veel partijen bij betrokken. Door de City Deal als instrument in te zetten, lukte deze samenwerking wél. Door binnen een City Deal samen te werken met een groep koplopers, kan er veel sneller resultaat geboekt worden. Mensen leren elkaar kennen en zoeken met elkaar uit hoe ze het vraagstuk op kunnen lossen. Daardoor ervaren mensen het vraagstuk van verschillende kanten en voorkom je het ‘not invented here syndrome’. Men gaat inzien dat dit idee hen ook verder gaat helpen en ze zonder de samenwerking er niet gaan komen.”

Gideonsbende van mensen die sneller willen gaan

“Eind 2020 hebben we de 25e City Deal gesloten, je kunt dus wel zeggen dat het zijn waarde heeft bewezen. Het gaat om het bij elkaar brengen van de juiste partijen die écht iets willen. Met die partijen maak je een groep met mensen die sneller willen gaan en de wereld willen veranderen. Daardoor creëer je een ‘gideonsbende’: mensen die het willen en het kunnen. Die uitwisseling zorgt voor inspiratie en snelheid.”

Frank Reniers, programmamanager Agenda Stad en trekker van Woondeal Utrecht

Wat is je stip op de horizon als het gaat om de City Deals?

“Toen het vorige Kabinet Rutte begon, was het adagium: ‘je gaat erover of je gaat er niet over’. We zien echter dat de opdrachten waar we voor staan zo groots, complex en zo gedecentraliseerd zijn, dat dat echt niet meer kan. Er bevindt zich een gat tussen het oude systeem (Thorbecke) en het nieuwe: we moeten naar iets toe wat er nog niet is.” Reniers geeft aan dat de rode draad in zijn eigen carrière, het slaan van bruggen, een manier is die werkt. “Het is mijn missie geworden om bij het Rijk te laten landen dat we bruggen moeten bouwen. Gemeenten en andere partijen moeten elkaar echt opzoeken.

De Deals die we nu sluiten gaan over een aantal jaren: je trekt ze daarmee over de verkiezingen. Met zo’n Deal ben je veel wendbaarder: je kan experimenteren en daarmee een probleem dat nú speelt ook nu oplossen. Dit is juist voor de transitiethema’s erg handig. Vervolgens kan het in wetgeving landen.”

Leren tussen en binnen samenwerkingsverbanden

Maar wat kan er dan nog beter rondom deze deals? “Ik besef dat het heel belangrijk is om te leren binnen en tussen de samenwerkingsverbanden. Er zijn verschillende soorten Deals, zoals Green Deals, Woon Deals, Regio Deals etc. Het leren tussen deze Deals gebeurt nog weinig. Hoe wij als Rijk, naast reguliere taken zoals wetgeving en beleid maken, nu ook nieuwe partnerschappen maken is echt nieuw. Deze manier van werken moet breder bekend worden gemaakt, kennis hierover moet uitgewisseld worden.”

Hoe zorg je ervoor dat zo’n netwerksamenwerking ook echt werkt?

Reniers noemt dat samenwerking een echt vak is dat andere type mensen vraagt dan bij reguliere werkzaamheden. “Bij de Rijksoverheid werken veel ‘vaklui’, mensen met kennis rondom wetgeving en inhoudelijke onderwerpen. ‘Makelaarschap’ is een nieuwe functie. Kan je buiten je afdeling, directie, gemeente of overheidslaag een brug bouwen?

Overigens, met alleen makelaars kom je er niet. Het is belangrijk om in een team te werken waar de vakman samenwerkt met de makelaar en de secretaris om zaken van de grond te krijgen. Wat mij betreft is dit een belangrijke succesfactor van netwerksamenwerking. Als je het juiste team hebt geformeerd, is er altijd een uitweg, ook al is het vraagstuk nog zo complex.

Voor mijn team heb ik het adagium: alles wat wij organiseren moet leuk, lekker en inhoudelijk fucking goed zijn, alleen dan gaan we het doen. De concurrentie op agenda’s bij deze goede mensen probeer je daarmee te winnen. Als je die innovatie van de grond wil krijgen moet het goed starten, met de goede mensen.”

Herken je nog meer succesfactoren voor netwerksamenwerking?

“Ik merk in mijn eigen rol als programmamanager dat ik ook mijn team nodig heb, zoals de programmasecretaris. Bij eventuele knelpunten bij de totstandkoming of uitvoering van een City Deal probeer ik in de uitvoering de verantwoordelijkheid te leggen, want daar zijn ook vaak de ideeën voor een oplossing. Pas de laatste optie is escalatie naar boven.”

Ook is het belangrijk je te verdiepen in de problemen van een ander wanneer je hem of haar wilt meekrijgen in de samenwerking. “Verdiep je in zijn of haar belang en probleem. Als dan blijkt dat iemand ook echt vooruit wil op dat thema, dan zal diegene zich ook hard maken om het vraagstuk op te lossen. Stem je verhaal altijd goed af op het doel van de ander om hen mee te krijgen.”

Netwerksamenwerking-voorbeeld binnen een City Deal

“We gaan starten met een City Deal over gasloze wijken, Energieke Wijken. We koppelen daarbij het thema energietransitie aan kwetsbare wijken. In die wijken staan vaak hele andere problemen dan het energievraagstuk voorop. Het is de uitdaging deze thema’s aan elkaar te verbinden. We vragen tien gemeenten een wijk aan te wijzen die mogelijk geschikt is om aardgasvrij te maken, maar waar de gemeente ook veel geld in steekt op het gebied van het Sociaal Domein. We combineren geldstromen met elkaar om geld-met-geld te maken. Ook het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is hierbij betrokken. Vaak is er namelijk sprake van mobiliteitsarmoede in deze wijken. Kunnen de Tesla’s uit andere wijken als accu dienen voor schone energie voor de kwetsbare wijken? Dit zijn onderwerpen waar we met elkaar over in gesprek zijn. De stad gaat er de komende jaren echt anders uitzien. Ik vind het een uitdaging om ervoor te zorgen dat de stad straks duurzaam, levendig, inclusief en groen is!”