Actueel / Overheid

Innovatie in haarvaten van Openbaar Ministerie

23-08-2018 4 minutenMark Elstgeest

“Omgaan met innovatie is een belangrijke uitdaging waar het Openbaar Ministerie (OM) de komende jaren voor staat”, aldus Paul Huijser in gesprek met Mark Elstgeest en Laura Steenbrink. Hij is portefeuillehouder innovatie bij het OM en bestuurslid (DBV) bij het ressortsparket OM. De technologische veranderingen vragen een andere manier van denken in de hele strafrechtketen.

Interview met Paul Huijser over het Openbaar Ministerie van Morgen

Omgaan met innovatie is een belangrijke uitdaging waar het Openbaar Ministerie (OM) de komende jaren voor staat. Technologische veranderingen vragen namelijk een andere manier van denken in de hele strafrechtketen. Wat zijn de grootste veranderingen? En wat is de invloed van big data bij het OM? Dit vertelt Paul Huijser in gesprek met Mark Elstgeest en Laura Steenbrink van Morgens. Paul Huijser is portefeuillehouder innovatie bij het OM en bestuurslid (DBV) bij het ressortsparket OM.

De overheid van Morgen

Dit interview maakt deel uit van een serie gesprekken met bestuurders en andere gezichtsbepalende personen binnen de publieke sector over de overheid van Morgen. Hierbij kijken we zowel naar ontwikkelingen in de sector voor de komende vijf jaar als naar de situatie van vandaag, om vervolgens te bepalen wat er nodig is om van vandaag naar morgen te bewegen.

Hoe ziet het OM van Morgen eruit?

“Het Openbaar Ministerie van Morgen is dagelijks bezig met innovatie. Ik zeg weleens gekscherend dat over 20 à 30 jaar het ressortsparket uit één persoon bestaat: de directeur bedrijfsvoering, die de computer aan en uit doet en regelmatig kijkt of alle vernieuwingen goed worden doorgevoerd.”

Datagedreven vervolging

“We zijn een databedrijf: door het toepassen van Artificial Intelligence kunnen computers straks de meeste zaken beter analyseren dan het menselijk brein. De Passagezaak was bijvoorbeeld zo groot, dat we te maken hadden met twee advocaten-generaal. Maar die twee breinen zijn niet fysiek met elkaar verbonden. Als Artificial Intelligence straks goed genoeg is om zelf analyses te maken, kan dat ontzettend veel veranderen voor de waarheidsvinding en de wijze waarop je de vervolging aanpakt.”

“De grootste uitdaging wordt niet het vinden van bewijs, maar de vraag of het bewijs echt is.”

Meer regie voor burgers bij opsporing

“De burger is steeds beter in staat om zelf onderdelen van de opsporing te doen en  biedt straks misschien de verdachte op een presenteerblaadje aan. Dit heeft grote gevolgen voor ons als organisatie. Want wat doe je met deze gegevens? Zijn ze rechtmatig verkregen? Hebben we voldoende capaciteit om alles te verwerken? We hebben daarin geen keuze, want de burger komt ermee. We moeten onze organisatie hier zo op aanpassen dat je ermee om kunt gaan.

Er worden nu al veel foto’s en filmpjes gemaakt van de plaats delict. We krijgen te maken met een tsunami van beeldmateriaal, terwijl we voorheen al die informatie schriftelijk beschikbaar hadden. Dit leidt tot een andere focus. Hoe kun je immers waarborgen dat beelden authentiek zijn? De grootste uitdaging wordt niet het vinden van bewijs, maar de vraag of het bewijs echt is.”

De rol van multimedia in de rechtszaal

“We gaan toe naar een model waar ook op basis van een video recht wordt gesproken. Vandaar dat inmiddels een multimediaproject is geïnitieerd. Dit ketentraject, dat we onder andere samen met de politie en de rechtspraak doen, heeft als doel multimedia eenvoudig beschikbaar te maken in het strafproces. Op dit moment mogen we multimedia wel gebruiken, maar wordt belangrijk bewijs nog altijd schriftelijk uitgewerkt.”

Omgaan met veranderingen van buitenaf

“Ik zie dat we op dit moment nog onvoldoende bezig zijn met innovatie. Ons huidige IT-landschap is nog niet klaar voor het toepassen van moderne technologie. Bovendien zit het niet in onze core business. Voor organisaties waar innovatie van levensbelang is om de concurrentie voor te blijven, is dit makkelijker. Wij zijn een traditionele organisatie, die bezig is met het handhaven van de rechtsorde. Binnen het OM heerst niet het gevoel dat we ‘out of business’ raken als we niet innoveren.

Onze huidige lange doorlooptijden passen echter niet meer in het huidige tijdsgewricht, waarin alles real time en al dan niet via social media wordt gedeeld. Met nieuwe technologieën kunnen en moeten we ons strafrechtproces ketenbreed aanzienlijk versnellen.”

Aanpakken van doorlooptijden

“We zijn aan het bekijken of we met behulp van innovatieve oplossingen doorlooptijden substantieel kunnen verminderen. Bij een zware zaak kan het wel 1400 dagen duren voordat er een arrest ligt, gerekend vanaf de datum waarop het feit is gepleegd. Ook zijn kleinere zaken bij behandeling in hoger beroep soms al over de oorspronkelijke verjaringstermijn heen. Maatschappelijk is dit niet te verkopen.”

Omgaan met cybercrime

“Natuurlijk zijn we hier al volop mee bezig. Het is echter een ingewikkeld ketenprobleem, dat veel investering vraagt. We hebben officieren die juridisch geschoold zijn en niet technisch. De vraag is dus hoe we kunnen bijblijven. We hebben twee mogelijkheden om dit gat op te vullen: onze medewerkers technisch scholen of experts binnen halen dan wel inhuren.

Kijkend naar de advocatuur, zien we dat daar ook steeds meer gebruik wordt gemaakt van data-analyse. Het OM wil op zitting niet door een advocaat verrast worden met de uitkomsten van een door hen zelf uitgevoerde big-data analyse. We zullen wel mee moeten surfen op de huidige technologische golf. De technologische mogelijkheden groeien namelijk exponentieel.”

Hoe komen we tot de overheid van Morgen?

Innovatie zichtbaar inrichten
“Een van de elementen om tot het geschetste toekomstbeeld te komen, is innovatie zichtbaar inrichten binnen de organisatie. Dat moet vanuit de business, niet vanuit IT. Je ziet nu dat de jonge garde innovatie veel meer omarmt, in tegenstelling tot de oudere garde die daar gereserveerd mee omgaat. We zijn opgeleid om risico’s te beheersen. Helaas remt risicomijdend gedrag het doorvoeren van innovaties.”

Volledig herontwerpen van het proces
“Die lange doorlooptijden moeten substantieel korter worden. Daarbij wil ik niet van 1400 naar 700 dagen, maar graag naar 7 dagen toe. Dit betekent dat we echt anders naar ons proces moeten kijken. Dit vraagt van ons dat we aan de slag gaan met de gehele strafrechtketen en iedereen door een logistieke bril kijkt. Bij een innovatietraject is het doorvoeren van Lean Six Sigma niet voldoende; dan gaat het om het volledig herontwerpen van het proces. Daar kun je overigens wel innovatiemethodieken als design sprints bij gebruiken”.

“We zijn opgeleid om risico’s te beheersen. Helaas remt risicomijdend gedrag het doorvoeren van innovaties.”

“We zijn nu bezig met het opzetten van een logistiek ketenprogramma in Den Bosch. We doen dit samen met de directie strafrechtketen van het ministerie van Justitie & Veiligheid. We weten nog niet wat de scope hiervan gaat zijn, maar proberen met alle ketenpartners samen nieuwe innovatieve processen te ontwikkelen. De rechtspraktijk moet sneller! Als het lukt, is het een model dat we landelijk kunnen uitrollen.”

Succesfactoren: leiderschap en klantfocus

“De belangrijkste succesfactor om innovatie echt vorm te geven is leiderschap. In welke mate geven we onze medewerkers de ruimte om innovaties op te zetten en door te voeren? Hoeveel budget zijn we bereid hiervoor vrij te maken? Omarmt de top van ons bedrijf innovatie in zijn volle omvang? Wordt het een zichtbaar speerpunt in het organisatiebeleid? Zijn we met alle ketenpartners binnen de strafrechtketen in staat om echt samen te werken en het ketenbelang voorop te stellen?

We hebben nog een lange weg te gaan. Maar we zijn op weg. De wil om innovatie echt vorm te geven binnen het OM is er, van hoog tot laag!”

“We doen het immers voor onze ‘klanten’. Veel mensen vinden het klantbegrip binnen het OM moeilijk, maar uiteraard hebben ook wij daarmee te maken. Voorbeelden daarvan zijn het slachtoffer en de verdachte. We zien het slachtoffer als een belangrijke klant en worden steeds beter in het écht luisteren naar wat het slachtoffer wil. Dat kan echter nog beter.

Door dit contact te intensiveren en zijn zogenaamde klantreis in kaart te brengen, kun je je proces hierop instellen en verbeteren. Maar ook de verdachte wil in de meeste gevallen graag zo snel mogelijk duidelijkheid en heeft recht op transparante rechtspraak.”

Verder praten?

Wil je verder praten naar aanleiding van dit interview? Neem dan contact op met Mark Elstgeest of Laura Steenbrink.

Meer lezen?

Lees meer over de overheid van Morgen.

Bekijk alle artikelen
Artikel

Terugblik webinar Regioplan Haaglanden

07-03-2024 < 1 minuten
Lees meer
Artikel

11 lessen voor effectieve samenwerking: inzichten uit de strafrechtketen

20-02-2024 3 minuten
Lees meer
Interview

Het juiste doen voor dienstverlening kan alleen door dromen en denken te combineren

30-11-2023 7 minuten
Lees meer
Artikel

Terugblik werkplaats wendbaar en weerbaar in dienstverlening

26-09-2023 3 minuten
Lees meer