3 geleerde lessen over regionale implementatie van Positieve Gezondheid

Binnen de GGZ ontstaat steeds meer aandacht voor Positieve Gezondheid; een benadering waarbij niet alleen symptomen behandeld worden, maar waarbij nadruk ligt op het bevorderen van mentale gezondheid en veerkracht. Ontdek in dit artikel hoe de Zeeuwse Zorg Coalitie deze visie nu al succesvol integreert in regionale samenwerking en leer de drie belangrijkste lessen voor implementatie.

Netwerksamenwerking in relatie tot Positieve Gezondheid

In ons onderzoek naar de GGZ van Morgen kwam naar voren dat we in de GGZ van de toekomst actief participeren in regionale samenwerkingsverbanden en anders moeten gaan kijken naar ziekte en naar gezondheid. Over deze andere manier van kijken schreven we het volgende: ‘Een behandeling is in de toekomst niet alleen gericht op het verminderen van symptomen, maar ook op het vergroten van de mentale gezondheid en veerkracht. Er is aandacht voor persoonlijke klachten, kwaliteit van leven en het gevoel maatschappelijk betrokken te zijn.’

Inmiddels komt dit in de praktijk samen en is deze nieuwe manier van kijken in de vorm van Positieve Gezondheid omarmd en geïntegreerd binnen een regionaal samenwerkingsverband: de Zeeuwse Zorg Coalitie. Tijdens ons webinar ‘Positieve Gezondheid in de GGZ’ spraken wij met hen over hoe je zorgt voor een succesvolle, brede implementatie in een regio. In dit artikel delen we de drie belangrijkste lessen die de Zeeuwse Zorg Coalitie heeft geleerd bij deze implementatie.

Waar hebben we het over als we praten over Positieve Gezondheid?

Van oudsher is de GGZ-behandeling klaar als de symptomen van de stoornis er niet meer zijn. Dit betekent dat behandelingen in de praktijk lang duren omdat we onevenredig veel tijd, moeite en dus ook geld steken in het wegnemen van de laatste 10% van symptomen. Wat als mensen tijdens de behandeling de veerkracht ontwikkelen om de laatste 10% verbetering zelfstandig te doen, of zelfs de laatste 20%?

Dat zou veel tijd van behandelaren schelen. Tijd waarin zij nieuwe cliënten in behandeling kunnen nemen en de zorg passender wordt en beschikbaar is voor hen die deze het meest nodig hebben.

Om dit te bewerkstelligen is er een omslag in denken nodig van ziekte en het ‘repareren’ van de cliënt naar gezondheid, veerkracht en een betekenisvol leven kunnen leiden. Positieve Gezondheid dus! Machteld Huber is de grondlegger van het concept Positieve Gezondheid en introduceerde het gedachtegoed als een bredere kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies. Met die bredere benadering draag je bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan en om zoveel mogelijk eigen regie te voeren (bron: Institute for Positive Health).

Vanuit dit perspectief gaat het niet alleen over het leveren van zorg, maar bijvoorbeeld ook over de creatie van een aantrekkelijke regio om te wonen, leven en werken. Wat kan er in een regio naast zorg ingericht worden om mensen te helpen met het ontwikkelen van veerkracht en eigen regie? Deze vraag leidde er bij de Zeeuwse Zorg Coalitie toe om Positieve Gezondheid als regionale visie te kiezen. Het is een belangrijk uitgangspunt in hun regionale samenwerking.

Regionale samenwerking is complex

Om een aantrekkelijke regio te worden is samenwerking nodig tussen veel verschillende partijen. Momenteel verloopt samenwerking in en met de GGZ lang niet altijd soepel. Oorzaken zijn te vinden in de marktwerking, de gefragmenteerde opzet van het zorgstelsel, gebrek aan capaciteit en middelen en de verschillende wetten en schotten. Echter zien respondenten van ons onderzoek samenwerking en het bundelen van krachten juist als cruciaal voor de betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van de GGZ. Dit zien we ook terugkomen in het IZA. Maar hoe pak je dit dan aan?

Lessen vanuit de Zeeuwse Zorgcoalitie

Die vraag stelde de Zeeuwse Zorg Coalitie (ZZC) zichzelf ook. Tijdens ons Webinar vertelde Ilja van den Bos (Kwartiermaker Positief Gezond Zeeland voor de ZZC) hoe de ZZC regiosamenwerking vormgeeft vanuit een gezamenlijke visie.

“We zijn in Zeeland begonnen met het analyseren van de regiobeelden om te bepalen waar de zorgkloof zat. We wilden kijken of Positieve Gezondheid onderdeel kon worden van ons regionale gedachtengoed en we hebben daarom de ervaringen met Positieve Gezondheid uit andere regio’s meegenomen in onze aanpak. Vanuit daar zijn we begonnen en onderweg hebben we veel geleerd”, aldus Ilja.

Les 1. Gebruik een gedeelde visie en spreek een gezamenlijke taal

“Het succes van onze regionale samenwerking zit in deze gedeelde visie, het spreken van een gezamenlijke taal en het concept van Positieve Gezondheid zo breed mogelijk trekken. De Zeeuwse Zorg Coalitie is uniek in samenstelling en omvang in Nederland. Er zijn zo’n 66 partijen betrokken die variëren van gemeenten met buurtteams, huisartsen, leefstijlcoaches, preventienetwerken, ziekenhuizen tot instellingen voor dagbesteding, ouderenzorg en ervaringsdeskundigen. Dezelfde taal spreken is dan heel belangrijk, omdat je anders elkaars wereld onvoldoende snapt en niet met elkaar kan verbinden.”

Les 2. Voer het gesprek op alle niveaus

“Aan het begin van de samenwerking heb je voorlopers nodig die goed kunnen overbrengen waarom een gemeenschappelijke taal in die samenwerking belangrijk en mogelijk is. Op alle niveaus moet het gesprek over Positieve Gezondheid aangejaagd worden door deze mensen. Waar landt het gedachtegoed makkelijk en waar wordt weerstand gevoeld? Zowel op bestuurlijk niveau als op de werkvloer, bij gemeentes en in de zorg, maar ook binnen bijvoorbeeld opleidingen. Door het voeren van deze gesprekken worden bij de Zeeuwse Zorg Coalitie goede stappen gezet.”

Ilja vervolgt: “Hierbij is het van belang dat critici ook het woord krijgen; over wat er lastig is aan het concept of waar onduidelijkheden zitten. Denk bijvoorbeeld aan de terminologie en de framing, want mensen ervaren zelf vooral het ‘recht ‘ te hebben op zorg. Wat doe je als de prikkels in de financiering niet bijdragen aan de uitvoering van het concept? En hoe zet je Positieve Gezondheid in wanneer iemand geen eigen regie kan pakken? Dit soort vragen moet je met elkaar beantwoorden om vooruit te komen.”

Les 3: Durf te doen en deel je successen

“Het is belangrijk om niet te lang plannen te blijven maken. Doordat je met elkaar aan de slag gaat en steeds met elkaar blijft reflecteren kom je in kleine stapjes vooruit. Zoeken naar het beste plan met de meeste garantie is een valkuil. In dit soort complexe problematiek en samenwerkingsverbanden is het een utopie om te denken dat een dergelijk plan bestaat. Je kunt het simpelweg niet overzien. Het werkt in mijn optiek veel beter om met elkaar aan de slag te gaan en bij iedere stap goed na te denken of je de juiste dingen doet die in lijn zijn met je regionale visie. Het is essentieel om met elkaar te blijven evalueren en het eerlijke gesprek aan te gaan. Op deze manier blijf je steeds scherp aan de wind varen en kom je met elkaar vooruit.”

“Door regelmatig met elkaar te evalueren zie je wat er wel en niet goed gaat en waar succes ontstaat. Durf met elkaar te onderzoeken of je het goede doet. Vier dit succes en communiceer daarover naar alle stakeholders. In een dergelijk complexe verandering heb je goede voorbeelden nodig die zich bewezen hebben en om te beseffen dat het niet vanzelf gaat, maar wel samen mogelijk gemaakt kan worden. Een gevoel van succes, verbinding en vooruitgang is de beste motivator.”