Actueel / Zorg
Hoe ziet de ouderenzorg er over vijf tot tien jaar uit? Frank van Berkel en Mathijs Kelder spraken hierover met Cees van Boven, Voorzitter Raad van Bestuur van woningcorporatie Woonzorg Nederland. Dit interview maakt deel uit van een serie gesprekken met bestuurders en andere gezichtsbepalende personen in de zorgsector over de ouderenzorg van Morgen.
Cees van Boven: “Wat ik zie is dat de vergrijzing geen vloedgolf is, maar een tsunami. Wat de impact daarvan is, kunnen we nog niet goed zien. We hebben in Nederland ingezet op zo lang mogelijk thuis wonen, maar het gat tussen het huis waar ouderen hun kinderen hebben opgevoed en het wonen in een verpleeghuis, is enorm groot. In dat gat zitten grote maatschappelijke kosten die nog onvoldoende op de maatschappelijke agenda staan.”
Cees geeft aan dat veel senioren veel te lang blijven wonen in woningen die niet langer geschikt voor hen zijn. Daardoor gebeuren valongelukken, stijgt het aantal opnamen bij de spoedeisende hulp en lopen de kosten die daarbij komen kijken op. Dit wordt voor een groot deel veroorzaakt doordat ouderen het thuis niet meer alleen redden. Bijkomend probleem is dat de woningen waar ouderen in blijven wonen, eigenlijk nodig zijn voor andere doelgroepen, zoals gezinnen.
“Wij signaleren daarnaast heel duidelijk een generatiewisseling. Diegene die nu bij ons woont, dat is iemand die wacht tot het niet anders kan: de verhuisbereidheid is laag. Er komt echter een andere generatie aan. Niet de ‘dankjewel’- maar de ‘ik wil’-generatie. Die generatie kijkt op een andere manier: pro-actiever. En ze denken nu ook al na over de manieren waarop zij later willen wonen.”
“Een groot probleem is dat er heel weinig aantrekkelijke woonvormen zijn. Ik zie het als onze missie om daarvoor te zorgen. Dat er alternatieve woonconcepten komen en dat oudere mensen daar voor kiezen in de derde fase van hun leven.
Woonzorg Nederland is daarom bezig met het creëren van nieuwe aantrekkelijke woonvormen. Bijvoorbeeld kleinere appartementen met een gemeenschappelijke ruimte: een ‘Friends’-concept, naar de Amerikaanse serie. Deze mensen noemen zich geen bejaarden, maar stadsveteranen en zetten samen een elektrische auto in de kelder. Nu gaat het nog over ouderen, maar straks veel meer over leefstijl: jong en oud weten elkaar te vinden.
De voorbeelden waar mensen gezamenlijk zelfstandig wonen (woongemeenschappen) zijn heel erg mooi. In Finland is er onderzoek gedaan naar de zorgkosten van voor en nadat ouderen in woongemeenschappen zijn gaan wonen: deze kosten bleken aanzienlijk lager bij ouderen in woongemeenschappen. Ik denk dat we het daar nog onvoldoende over hebben. Daarnaast lost het leven in woongemeenschappen een deel van de eenzaamheidsproblematiek waar veel ouderen mee kampen op.”
Woonzorg Nederland is de grootste landelijke speler in seniorenhuisvesting. In 173 gemeenten, verspreid over het hele land, heeft de woningcorporatie 29.000 zelfstandige huurwoningen en 12.500 wooneenheden in gebouwen, die worden gehuurd door zorginstellingen.
Woonzorg Nederland huisvest bijna 5% van de 65-plussers in ons land, verhuurt zorggebouwen aan bijna een derde van de zorginstellingen in Nederland en heeft ongeveer 10% van de intramurale zorggebouwen in bezit.
“De woonconcepten omvatten voor het grootste deel complexen waarin mensen een zelfstandig appartement huren, met de mogelijkheid zorg te ontvangen. Maar ook onze intramurale zorgcomplexen (verpleeghuizen of verzorgingshuizen van vóór de scheiding tussen wonen en zorg), die geheel of gedeeltelijk worden verhuurd aan één of meerdere zorgpartijen die aan de bewoners zware zorg leveren. Nieuwe of getransformeerde complexen worden zodanig ge- of verbouwd dat er flexibiliteit mogelijk is tussen de verschillende woonconcepten.
Woonzorg ziet zijn rol veranderen. Intensieve samenwerking is van belang willen we tot innovatie kunnen komen. We kiezen voor duurzame partnerships met partijen, die gericht zijn op innovatie.”
“Mede door de vergrijzing zijn wij nu nu heel erg geënt op zorg, maar ik denk dat we een shift gaan maken naar meer welzijn. ‘Een onsje welzijn dat scheelt een kilo zorg’. Het gaat veel meer over de helende werking van welzijn in plaats van strak op de zorg zitten.
Het tweede punt is het marktdenken in de overheid. Tjeenk Willink heeft daar een boek over geschreven: kleiner denken groter doen. Ik ben een groot voorstander om dingen op een bedrijfsmatige manier te doen, maar daarin kun je ook doorschieten en dat is aan de orde in de zorg. Als de thuiszorg bij mensen thuis komt en zegt dat de fotolijstjes van de familie in de la moeten liggen omdat het anders te lang duurt met schoonmaken, vind ik dat krankzinnig. Hoe ver ga je met het efficiency-denken?
Ik zie daarnaast ook twee categorieën zorgbestuurders: aan de ene kant de bestuurders die de zorgorganisatie runnen als een directeur-grootaandeelhouder. Dat zijn ondernemers die sterk verbonden zijn met de buurt en die een warme sfeer creëren. Aan de andere kant heb je een holding met een Raad van Bestuur, waarbij het leiderschap meer financieel is ingestoken. Dat is een totaal andere manier van werken. Ik denk dat de warmere kant heel erg sterk gaat toenemen: ouderen gaan daar meer voor kiezen. Daar moeten we in Nederland ook harder op inzetten.”
“Daarnaast moeten we sterk inzetten op eHealth-oplossingen en we moeten aan de slag om het werken in de zorg aantrekkelijk te maken. Ik vraag me af of die twee miljard die voor de verpleegzorg gereserveerd is op de juiste plek terecht komt. Ik denk dat dit beter op een andere manier besteed kan worden, bijvoorbeeld aan thuiszorg of zorg op afstand. Daarnaast is de beeldvorming over de ouderenzorg niet goed, dat is allemaal erg populistisch van toon. Ouderenzorg in Nederland is vrijwel overal goed, zeker als je dat internationaal vergelijkt.”
“Grote vastgoedpartijen zijn nu zorgvastgoed aan het opkopen. Deze markt is nu nog een onvolwassen met veel kleine zorgaanbieders en vastgoedeigenaren. In de rest van Europa zijn die partijen veel groter. Het scheelt wel of je grootschalig inkoopt of dat iedere organisatie dit apart doet. Ouderenzorgorganisaties zullen dus groter worden en ook gaan er nog meer grote vastgoedpartijen zich op de zorg richten.
We moeten ook groter denken en kleiner doen. Kleinschaliger wonen, dicht in de buurt. Maar wel gewoon bedrijfsmatig goed gerund. Het feit dat iets bedrijfsmatig en commercieel gerund wordt, kan heel goed samengaan met hospitality en bedrijfsmatigheid.”
“Het grootste obstakel vind ik dat er nog heel veel onwetendheid is; dat wij als Nederland dit hele thema nog onvoldoende op het netvlies hebben. Ik heb in het verleden het Deltaplan voor de vier grote steden geschreven namens de vier grote steden. Dat was nog toen het slecht ging met de steden.
Er moet er nagedacht worden wat de ingrediënten moeten zijn voor een nieuw Deltaplan voor de vergrijzing. Er is nu nog veel te weinig verhaal. Eén op de drie woningen in Nederland is van een woningbouwcorporatie. De corporatiesector heeft nu een agenda met drie pijlers: het functioneren van de woningmarkt (de nieuwe woningnood), de verduurzaming en de inclusieve stad. Wij zijn bezig met het verhaal dat we bij de nieuwe kabinetsformatie op tafel kunnen leggen. We zijn intensief bezig met de toekomst, met de corporaties en de stakeholders. Ik neem aan dat de Anbo en Actiz ook met zo’n traject bezig zijn en anders moet het gebeuren. Er zou een grote coalitie moeten komen die dat Deltaplan met elkaar wil en kan opstellen en uitvoeren.”
Dit interview maakt deel uit van een serie gesprekken met bestuurders en andere gezichtsbepalende personen in de zorgsector over de ouderenzorg van Morgen. Hierbij kijken we zowel naar ontwikkelingen in de sector voor de komende vijf tot tien jaar als naar de situatie van vandaag, om te bepalen wat er nodig is om van vandaag naar morgen te bewegen.
Wil je verder praten naar aanleiding van dit artikel? Neem dan contact op met Petra van Zeeland.