We moeten terug naar vertrouwen en eenvoud

Als directeur Jeugdbescherming bij het Leger des Heils ziet Hugo van Meeuwen dagelijks de impact van het huidige jeugdzorgsysteem op gezinnen, kinderen én professionals. In dit gesprek deelt hij zijn visie op de toekomst van de jeugdbescherming, de knelpunten die hij ervaart in de praktijk en de stappen die volgens hem nodig zijn om tot een menselijker en effectiever systeem te komen.

We zijn het overzicht kwijtgeraakt

Van Meeuwen schetst een beeld van een jeugdzorglandschap dat sinds de decentralisatie in 2015 steeds meer gefragmenteerd is geworden. “Iedere gemeente heeft zijn eigen aanpak. Dat klinkt als maatwerk, maar in de praktijk leidt het tot versnippering en inefficiëntie. Er ontbreekt regie en samenhang, wat leidt tot extra leed voor van de meest kwetsbare doelgroepen in onze maatschappij: de jeugd.”

De samenwerking rondom gezinnen is volgens hem te ingewikkeld geworden. “Er zijn veel verschillende organisaties en hulpverleners betrokken bij één gezin. De regie ontbreekt, en samenwerking is vaak te complex. Ouders raken buitenspel zodra de rechter in beeld komt. Strijd vervangt dialoog. Dat willen we juist voorkomen.”

De druk op onze mensen is ongekend

Naast de organisatorische knelpunten wijst Van Meeuwen op het personeelstekort en de hoge werkdruk. “Onze mensen werken met hart en ziel, maar de druk is enorm. De juridisering van ons werk, de toename van klachtenprocedures, het voortdurend moeten verantwoorden, dat vreet energie. En ondertussen willen we gewoon doen waar we voor zijn en juist daar onze tijd aan besteden: kinderen beschermen en gezinnen ondersteunen.”

Hij ziet ook dat gemeenten soms andere keuzes maken dan jeugdbeschermers adviseren. “Dat leidt tot onacceptabele situaties. Denk aan jonge kinderen die in instellingen terechtkomen omdat er geen passende pleegzorgplek is. Kinderen die daardoor voor het leven getekend zijn. Dat raakt je.”

De wet sluit niet aan bij de werkelijkheid

De huidige Jeugdwet biedt volgens Van Meeuwen onvoldoende houvast. “De Jeugdwet is vooral vanuit beleidsperspectief geschreven. Er is echter een grote afstand tussen de mensen die beslissingen nemen en degenen die daadwerkelijk met de gezinnen werken. Dit leidt ertoe dat de wet en de beleidsmaatregelen niet altijd goed aansluiten bij de praktijk en de behoeften van de gezinnen.”

Er wordt gewerkt aan een toekomstscenario waarin Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming en jeugdbescherming worden samengevoegd. Van Meeuwen is daar kritisch over. “Een nieuwe structuur is niet de oplossing als we niet ook kijken naar de inhoud. We moeten toe naar een systeem waarin niet de juridische positie maar vertrouwen en samenwerking centraal staan.”

Minder dwang, meer dialoog

Hugo’s droom is helder: een systeem dat minder gericht is op risico’s vermijden, waarin gezinnen en hun behoeften op de eerste plaats komen en uithuisplaatsingen een uitzondering zijn. “We moeten breder kijken dan alleen het kind. Schulden, huisvesting, psychische problemen bij ouders – het hangt allemaal samen. Dat vraagt om een holistische kijk op effectief hulpverlenen en samenwerking tussen domeinen zoals gezondheidszorg en ggz.”
Hij pleit voor een eenvoudiger systeem, waarin preventie en herstel centraal staan. “Het gaat om het maken van kleine stappen, gedragen door de mensen op de werkvloer, dat maakt het verschil.”

Praktijkvoorbeelden: Het kan wél

Binnen zijn organisatie ziet Van Meeuwen hoopvolle initiatieven. “We zetten ervaringsdeskundigen in en voeren verklarende analyses vóórdat we ingrijpen. Daarbij onderzoeken we samen met het gezin wat er echt aan de hand is en bespreken we samen waar we aan gaan werken. En we hebben gezinnen kunnen helpen door gezinsbegeleiding te combineren met passende huisvesting. Daardoor voorkwamen we uithuisplaatsingen.”
Ook het gesprek met jongeren zelf is essentieel. “Ze begrijpen vaak niet waarom ze uit huis zijn geplaatst. Door hier goed aandacht aan te besteden, ontstaat er ruimte voor herstel.”

Oproep aan beleidsmakers: Kom kijken

Tot slot heeft Van Meeuwen een duidelijke boodschap aan beleidsmakers: “Kom kijken. Loop een dag mee. Dan zie je hoe complex het werk is, maar ook hoeveel bevlogenheid er is. We hebben een systeem gebouwd dat te veel gericht is op beheersing. Het is tijd om terug te gaan naar de bedoeling: kinderen en gezinnen écht helpen.”