Patiëntportaal en PGO: kiezen of delen?

Deel 2: de impact van PGO’s en portalen op de zorgmedewerker en de zorgorganisatie

“PGO’s kunnen de effectiviteit en kwaliteit van de zorg verbeteren én zorgen voor een betere verstandhouding tussen de patiënt en de zorgverlener.” Deze stelling wordt ondersteund door zorgmedewerkers die positief staan tegenover de opkomst van PGO’s, en is een van de conclusies van een onderzoek van de Patiëntenfederatie Nederland onder zo’n 700 zorgverleners.

Veel zorgorganisaties maken al gebruik van patiëntportalen, veelal vanuit de wens om de patiënt digitaal inzicht te geven in zijn gegevens en zo meer te betrekken bij zijn eigen zorg. “De volgende stap op de regieladder voor de patiënt is een PGO”, zo schreef mijn collega Marije al in het eerste deel van dit tweeluik.

In dit blog ga ik in op de impact die portalen en PGO’s hebben op de zorgorganisatie en haar zorgmedewerkers. En geef ik antwoord op de vraag waarom afstemming tussen zorgorganisaties hierbij zo belangrijk is.

Het patiëntportaal en de zorgmedewerker

Het grote voordeel van een patiëntportaal voor zorgmedewerkers is dat de patiënten meer inzicht hebben in de zorg die zij ontvangen. Zo bieden veel portalen informatie over de momenten waarop zorg geleverd gaat worden en kunnen patiënten hun eigen dossier inzien. Ook kunnen patiënten vaak herhaalrecepten opvragen en afspraken maken. Dit brengt de patiënt rust en daarmee de zorgmedewerker ook duidelijkheid. Daarnaast is het vaak mogelijk voor zorgmedewerkers en patiënt (en/of diens netwerk) om via het patiëntportaal met elkaar te communiceren. Dit scheelt extra telefoontjes en ad-hoc berichtjes zodat de zorgmedewerker meer tijd kan besteden aan de patiëntenzorg en efficiënter kan werken door op vaste momenten tijd te besteden aan communicatie met de patiënt.

Een nadeel van het gebruik van een patiëntportaal is dat het soms niet duidelijk is voor zorgmedewerkers welke gegevens uit hun eigen dossier doorgezet worden naar het patiëntportaal en waar de patiënt dan ook inzage in heeft. Dat kan verwarring opleveren voor de zorgmedewerker. Zorgmedewerkers kunnen informatie op andere plekken gaan noteren of misschien wel anders registreren als ze niet goed weten welke informatie met de patiënt gedeeld wordt.

De PGO en de zorgmedewerker

Afhankelijk van de PGO en diens functionaliteiten, kunnen zorgmedewerkers straks ook profiteren van de voordelen van een patiënt die gebruik maakt van een PGO. Net als met een portaal, geeft een PGO de patiënt meer inzicht in zijn eigen zorg. Daarnaast is natuurlijk een grote toegevoegde waarde voor de zorgmedewerker dat de patiënt met een PGO zijn gegevens met – en van ándere – zorgorganisaties kan delen. Dit kan dubbele diagnostiek en communicatiemomenten tussen organisaties namelijk verminderen, en levert zo een veel completer beeld op van de patiënt zodat die beter toegespitste zorg kan ontvangen.

Afhankelijk van de PGO en diens functionaliteiten, kunnen zorgmedewerkers straks ook profiteren van de voordelen van een patiënt die gebruik maakt van een PGO.

Hier horen echter wel een paar kanttekeningen bij:

• Dit voordeel is er alleen als de patiënt zelf zijn gegevens deelt. Die bepaalt tenslotte welke zorgorganisatie zijn gegevens ontvangt.
• Een tweede is dat de patiënt vragen kan hebben over bijvoorbeeld een lab-uitslag die hij ontvangen heeft, zonder dat zijn huisarts die al gezien heeft. Dit kan verwarring opleveren bij de zorgmedewerker.
• Een andere kanttekening is dat het gebruik van een PGO vragen kan opleveren bij zorgmedewerkers die niet over de zorg zelf gaan, maar over de technische oplossing. Die vragen kunnen ook ontstaan over een portaal, maar in dat geval hoef je als organisatie maar één duidelijke uitleg te geven over dit ene product (aan zowel patiënten als zorgverleners). Bij PGO’s is het beeld veel minder eenduidig. Spreek dus duidelijk beleid hierover af in de organisatie en communiceer dit naar zorgverleners. Patiënten kunnen bijvoorbeeld wel gewoon gebruik maken van de bestaande eerstelijns ondersteuning, maar doorverwezen worden naar de leveranciers of een centraal informatiepunt (regionaal of landelijk).

Een ander voordeel voor de zorgmedewerker is dat een patiënt die meer regie heeft beter in staat is om eigenaarschap te nemen over zijn eigen zorg. Veel PGO’s hebben functionaliteiten die dit ondersteunen, zoals het bijhouden van dagboeken, zelf metingen uitvoeren of gebruik maken van een digitale coach. De patiënt ziet deze gegevens in de context van de informatie die hij ontvangt vanuit de zorgorganisatie, waarmee het gesprek in de spreekkamer meer ‘samen beslissen’ wordt.

Niet kiezen maar gewoon allebei

Tot nu toe heb ik de impact op zorgmedewerkers beschreven in de situatie waarbij zorgorganisaties kiezen voor een PGO of portaal. Maar wat betekent het nu voor de zorgmedewerker als zijn patiënten een portaal én PGO naast elkaar gebruiken?

Een veel gehoorde angst van zorgmedewerkers is dat ze het dan extra druk krijgen. Ze zijn bang dat ze zaken dubbel moeten registreren om het zowel in het patiëntportaal te zetten, als klaar moeten maken voor uitwisseling met PGO’s. Dat zou niet het geval moeten zijn: uitwisseling met PGO’s gaat via het bestaande systeem of er komt een oplossing die de gegevens uit de bron ontsluit.

Maar wat betekent het nu voor de zorgmedewerker als zijn patiënten een portaal én PGO naast elkaar gebruiken?

Verder kan het zijn dat de zorgmedewerker meer vragen van de patiënt krijgt over zowel het patiëntportaal als PGO’s. Wat wordt waarvoor gebruikt, wat komt waar in te staan? Dit kan ik mij heel goed voorstellen. Het is goed mogelijk dat er in eerste instantie extra vragen komen. Belangrijk is dus dat zorgorganisaties een duidelijke strategie opstellen voor wat het voor medewerkers betekent in hun dagelijkse werkzaamheden, en hen daar ook op tijd bij betrekken.

Wat betekent de inzet van portalen en PGO’s voor zorgorganisaties?

Waar een portaal op zichzelf al waarde levert voor patiënt en zorgmedewerker, voegt een PGO voor patiënten maar weinig toe als ze slechts bij één zorgorganisatie gegevens kunnen ophalen, als deze organisatie ook al een portaal heeft. Een PGO is dus pas echt van meerwaarde als patiënten via hun PGO met meerdere zorgorganisaties gegevens kunnen uitwisselen. Als je als zorgorganisatie aan de slag wilt met PGO’s (of je deelname aan een VIPP-regeling verplicht dit), kan het dan ook erg waardevol zijn om samen op te trekken met zorgorganisaties die dezelfde patiëntpopulatie bedienen.

Een PGO is dus pas echt van meerwaarde als patiënten via hun PGO met meerdere zorgorganisaties gegevens kunnen uitwisselen.

Zorgorganisaties kunnen van elkaar leren op de volgende onderwerpen:

• Met elkaar delen waarom je met PGO’s aan de slag wilt (en hoe je het gaat inzetten, al dan niet naast een portaal);
• Keuzes maken voor (en met!) patiëntgroepen die in eerste instantie het meest baat hebben bij het gebruik van PGO’s;
• Afstemmen over welke gegevens patiënten het eerst zouden moeten kunnen beschikken en waarom;
• Overleggen over welke leveranciers je nodig hebt. Misschien kun je hier wel financiële voordelen uithalen door gezamenlijk op te trekken.

Het gezamenlijk optrekken gebeurt al verspreid over het land met regelmatige afstemming tussen zorgorganisaties, in kleine samenwerkingsverbanden of in grotere (soms zelfs regionale) coalities. In een aantal regio’s speelt een regionale samenwerkingsorganisatie (RSO) een faciliterende rol, zoals in de regio Friesland, Drenthe en Groningen, Zuidoost Brabant of Zuid-Holland Noord. In welke vorm je ook met elkaar optrekt, het op elkaar afstemmen van bovenstaande vragen is belangrijk om gericht meerwaarde van PGO’s te creëren, en dit op slimme en efficiënte wijze te realiseren.

Begin klein met de zorginstelling om de hoek

Stel je wilt als instelling aan de slag met PGO’s maar je weet niet zo goed waar te beginnen. Dan is mijn advies om gewoon klein te beginnen. Bijvoorbeeld met de huisarts, de ouderenzorg-instelling of het ziekenhuis om de hoek. Begin met een gezamenlijke patiëntpopulatie die baat heeft bij een PGO en zorg dat je jouw gegevens én die van de instelling om de hoek in een PGO krijgt. Zo creëer je ambassadeurs, een waardevolle leerervaring voor jouw organisatie en medewerkers, én kan de patiënt ervaren hoe het is om van meerdere zorgorganisaties gegevens te kunnen verzamelen. Pas als je de bedoeling van PGO’s in werking ziet, kun je goed inschatten wat dit betekent ten opzichte van het portaal dat je al gebruikt. Door klein te beginnen kun je de resultaten snel zien en daarna altijd nog je koers verleggen.

Begin met een gezamenlijke patiëntpopulatie die baat heeft bij een PGO en zorg dat je jouw gegevens én die van de instelling om de hoek in een PGO krijgt.

En waarom zouden zorgorganisaties die al werken met een patiëntportaal nú moeten investeren om ook te gaan werken met PGO’s?

In deel 1 van dit tweeluik concludeerde Marije al dat een PGO eigenlijk meerdere patiëntportalen in één is, maar dat de patiënt er zelf de regie over voert. Mét als groot voordeel dat de patiënt zijn zorggegevens kan delen met meerdere zorgorganisaties. Een voordeel waar ook de zorgmedewerker baat bij heeft. Het gebruik van een patiëntportaal hoeft dan op termijn ook niet meer nodig te zijn als de patiënt gebruik maakt van een goed gevuld PGO. Zo ver is het nog niet, concludeerde Marije al in deel 1 van dit tweeluik.

Tot die tijd is mijn boodschap: begin klein, laat zorgmedewerkers ervaring opdoen met PGO’s en portalen, en kijk dan hoe je verder wilt, samen met de instellingen bij jou in de buurt.

In het eerste deel kijken we naar de verschillen tussen portalen en PGO’s en de relevante wet- en regelgeving. Ook leggen we beide innovaties langs de meetlat van de patiënt. Dit is het tweede deel waarin ik de impact op de zorgverlener en zorgorganisatie onderzoek.