Value Based Healthcare: dé nieuwe manier van werken die overal anders is

Value Based Healthcare (VBHC) is inmiddels voor de meeste Nederlandse ziekenhuizen geen onbekend begrip meer. De stijgende zorgkosten en de toenemende wens van de patiënt voor eigen regie over het zorgproces, vragen om radicale verandering in het Nederlandse zorgsysteem.

In deze blog vertel ik over één van mijn bevindingen vanuit mijn onderzoek naar de implementatie van VBHC in Nederlandse ziekenhuizen: VBHC ziet er in ieder ziekenhuis anders uit.

Wat is Value Based Healthcare?

Value Based Healthcare legt de focus op uitkomsten van zorg die er voor de patiënt toe doen. Het concept gaat uit van het begrip patiëntwaarde. Patientwaarde wordt bepaald door de verhouding tussen uitkomsten van zorg en de kosten voor de totstandkoming van deze uitkomsten. Porter bedacht in 2006 het concept met daarbij een model, bestaande uit vijf onderdelen die van belang zijn bij de implementatie van VBHC. Door in het zorgsysteem meer te focussen op wat belangrijk is voor de patiënt in het zorgproces, verwacht Porter dat zorgbudget effectiever wordt besteed. Het Karolinska ziekenhuis in Zweden is een van de eerste ziekenhuizen die de organisatiestructuur volledig heeft omgegooid om VBHC te implementeren. De laatste jaren is er ook in Nederland steeds meer interesse ontstaan voor de implementatie van VBHC.

Een interessant onderzoek

Met enthousiasme en een open houding dook ik mijn onderzoek in over VBHC in Nederlandse ziekenhuizen. Ik vond het vooral interessant dat VBHC zo’n actueel onderwerp is, waarin Nederland voorloopt ten opzichte van veel andere landen. Om deze reden wilde ik in kaart brengen wat er allemaal speelt in ziekenhuisorganisaties omtrent dit onderwerp. Door middel van twaalf interviews met betrokkenen in VBHC-trajecten in zes verschillende ziekenhuizen, ben ik tot interessante inzichten gekomen.

VBHC, waarbij de patiënt centraal staat in het maken van keuzes over behandelingen, lijkt een van de manieren te zijn om de huidige problemen in het zorgsysteem aan te pakken. Waar het concept in de theorie vele vragen beantwoordt, roept het in de praktijk vooral veel vragen op. Om die vragen te beantwoorden nemen veel Nederlandse ziekenhuizen een sprong in het diepe.

Nergens hetzelfde

Ik ben in de interviews dieper ingegaan op hoe het veranderproces, met VBHC als leidraad, door ziekenhuisorganisaties wordt ervaren. Respondenten geven aan veel vragen te hebben over de implementatie van VBHC, maar zeker ook al veel lessen te hebben opgedaan. Iedereen die ik sprak vertelde mij het belang te voelen om meer te focussen op uitkomsten voor de patiënt.

Ziekenhuizen die hier stappen in zetten merken ook dat dit waardevolle reacties oplevert vanuit de patiënt. Toch voelt de toekomst voor ziekenhuisorganisaties nog onzeker. Wat met name opvalt is dat VBHC er nergens hetzelfde uitziet, niet in ziekenhuizen, niet in afdelingen en zelfs niet bij de patiënten. Het gevolg daarvan is dat betrokkenen ervaren dat ze veel zelf moeten ontdekken. Er is geen voorbeeldziekenhuis dat precies de weg laat zien die leidt naar de beste zorguitkomsten.

Enerzijds merk ik dat er veel vraag is naar een VBHC-implementatievoorbeeld om aan vast te houden. Anderzijds beseffen betrokkenen dat VBHC een manier van zorg bieden is die moet worden aangepast op de patiënt, de zorgafdeling en de gebruiken van het ziekenhuis.

Waar ligt de focus?

Dat VBHC zich in ieder ziekenhuis anders manifesteert, blijkt uit de twaalf zeer uiteenlopende gesprekken die ik voerde. Vanuit mijn vooronderzoek ging ik ervan uit dat VBHC-implementatie een redelijk vast te volgen route is. In de praktijk blijkt dat het voor ziekenhuisorganisaties een zoektocht is naar de meest effectieve manier.

Dit kwam terug in de gesprekken die ik voerde, waarin als het ging over VBHC, van alles langskwam:

• het zoeken naar sterk leiderschap voor de implementatie van VBHC;
• het belang van het implementeren van uitkomstmaten met vragenlijsten aan de patiënt;
• hoe de patient in zorgprocessen kan worden betrokken;
• het vergelijkbaar maken van patiënt-uitkomsten met andere organisaties;
• het representatief maken van de patiënt voor zijn patiëntgroep;
• Het creëren van duidelijkheid over hoe de zorgketen als geheel beter kan worden geïntegreerd in de implementatie van VBHC;
• de onduidelijkheid over hoe om te gaan met budget en kosten;
• het vraagstuk hoe alle betrokkenen kunnen worden meegenomen in de implementatie.

Sommige mensen geven aan zich zorgen te maken over al deze onduidelijkheden. Anderen zien VBHC meer als een groeiproces. Alle gesprekken die ik voerde gingen over belangrijke onderdelen van het concept VBHC. Toch voelt het voor mij alsof ik gesprekken over totaal verschillende onderwerpen heb gevoerd.

Omgaan met onduidelijkheid

Ondanks de ervaren onduidelijkheden en de verschillen in waar de focus ligt, merk ik dat ziekenhuisorganisaties ook veel manieren vinden om toch hun weg te vinden in het proces van de implementatie van VBHC. Waar het Karolinska in Zweden de volledige organisatiestructuur in een keer omgooide, doen de Nederlandse ziekenhuizen dit veelal in kleine stapjes.

Ziekenhuizen beginnen de implementatie van VBHC bij een enthousiaste coalitie, bij sterk leiderschap of bij een aantal pilot teams die passen bij de nieuwe manier van organiseren. Op deze manier willen organisaties voor zichzelf aantonen dat VBHC werkt, zodat het uiteindelijk ziekenhuis-breed kan worden toegepast. Er zijn ook ziekenhuisorganisaties die aangeven gewoon ergens te beginnen. Daarbij verwachten ze te leren vanuit het veranderproces zelf.

Wat helpt ziekenhuisorganisaties?

Het aangaan van de transitie naar een VBHC gestuurd zorgsysteem levert veel onzekerheden op. Deze onzekerheden zullen er blijven zolang er geen ziekenhuis is die de transitie volledig heeft uitgevoerd en/of een voorbeeldfunctie uitdraagt. Voor de ziekenhuisorganisaties die toch de sprong in het diepe nemen, zijn er een aantal manieren om de onzekerheid te tackelen. Daarvan heb ik er drie op een rij gezet.

1. Samenwerking met andere afdelingen en ziekenhuisorganisaties

   Het klinkt misschien tegenstrijdig om samenwerking op te zoeken wanneer de wijze van werken voor iedereen anders is. Toch heb ik veel gehoord hoe belangrijk men de samenwerking met andere afdelingen en ziekenhuizen vindt. Ten eerste biedt het delen van informatie en kennis de mogelijkheid om keuzes beter te onderbouwen, en versterkt dit ook de medewerking van betrokkenen in de implementatie van VBHC. Daarnaast zorgt samenwerking ervoor dat ziekenhuizen zich uiteindelijk kunnen specialiseren op een bepaald gebied. Op die manier kan er meer passende zorg worden aangeboden aan patiënten.
    

2. Vertrouwen en transparantie creëren

   Regelmatig heb ik gehoord hoe belangrijk het is om transparantie en vertrouwen te creëren naar betrokkenen binnen het ziekenhuis. De implementatie van VBHC is voor veel mensen nieuw en soms onduidelijk.

   Daarnaast zorgt VBHC implementatie voor onzekerheid over hoe het werkzaamheden, en daarmee banen, binnen het ziekenhuis zal beïnvloeden. Door open te zijn over hoe het veranderproces plaatsvindt weten betrokkenen beter waar ze aan toe zijn. Vervolgens is het belangrijk dat betrokkenen vertrouwen hebben in de veranderingen die gaan plaatsvinden en het gevoel hebben dat zij hierin hun eigen plek behouden, en ook daar ook invloed op kunnen uitoefenen. Wanneer betrokkenen het belang inzien van de implementatie van VBHC en vertrouwen dat dit goed wordt georganiseerd binnen het ziekenhuis zullen zij eerder een bijdrage leveren in het proces.
    

3. Visie op VBHC

   Het voorbereiden van de implementatie van VBHC wordt door veel ziekenhuisorganisaties cruciaal bevonden. Deze voorbereiding gaat over het opstellen van een duidelijke visie op VBHC, het ontwerpen van een nieuwe zorgstructuur en het ontwikkelen van benodigde tools. In deze voorbereiding besluit je ook welke rol de patiënt krijgt in de nieuwe structuur. Daarnaast is het belangrijk om te bepalen waar de transitie begint. Dit kan zijn met een enthousiaste coalitie of binnen een geschikt pilotteam. Sterk leiderschap is hoe dan ook nodig.

Een voorbereide verandering naar een VBHC gestuurd systeem

Vrijwel alle ziekenhuizen zullen de komende jaren op een of andere manier met VBHC aan de slag gaan – als ze dat al niet doen. Er is geen standaard blauwdruk of implementatieplan: de implementatie zal altijd moeten worden aangepast op de situatie van het ziekenhuis.

Doe het niet alleen, maar leer van anderen. Trek de betrokkenen binnen de organisatie mee in het proces door ze bekend te maken met de implementatie van VBHC en ze op de hoogte te houden. Bereid de structuur voor de implementatie voor om onverwachte problemen voor te zijn. Zo zal ieder ziekenhuis op zijn unieke wijze meer waarde voor de patiënt kunnen toevoegen.

Wil je meer weten over het onderzoek of over de implementatie van VBHC? Neem dan contact op met Bibianne Geerts via geerts@morgens.nl telefoon 071 – 3313 640.

Meer over ziekenhuizen