Met een strategische koers voor de regio de juiste zorg op de juiste plek

De kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg staat stevig onder druk door de dubbele vergrijzing, stijgende zorgkosten, toename van het aantal chronisch zieken en het tekort aan zorgprofessionals. De hele sector buigt zich al jaren over de vraag: hoe kan de zorg toekomstbestendig georganiseerd worden? 

Een belangrijke beweging hierin is om de zorg te verplaatsen en vervangen, de ‘juiste zorg op de juiste plek’. In het vervangen van zorg zien we veel ontwikkelingen. Zorg wordt steeds meer op afstand geleverd door het gebruik van digitale middelen.

Ook zien we ontwikkelingen in het verplaatsen van zorg. Zorg wordt steeds meer in de thuisomgeving georganiseerd. Echter het verplaatsen van zorg naar elders in de zorgketen, substitutietrajecten, is weerbarstiger. Substitutietrajecten gaan vaak gepaard met financiële barrières. Zonde, aangezien die impuls echt effect zal hebben op de zorgkosten en daarmee de toekomstbestendigheid van de zorg. Regionale samenwerking is een cruciale factor bij het verplaatsen en vervangen van zorg.

Om echt stappen te gaan zetten in het verplaatsen en vervangen van zorg stippen we in de deze blog het belang aan om samen met de regio een strategische koers te bepalen en deze vervolgens concreet te vertalen naar het eigen portfolio (organisatiestrategie).

Samen de strategische koers bepalen

Morgens is bij veel strategische trajecten betrokken (geweest) van verschillende zorginstellingen. Strategietrajecten kenmerken zich door de volgende stappen:

• Interne en externe analyse die inzicht geeft in sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen.
• Op basis van de interne en externe analyse opstellen van toekomstscenario’s.
• (Kwantitatieve) analyse van de toekomstscenario’s.
• Keuzes maken, ook op het gebied van portfolio en wie doet wat.
• Vaststellen van de nieuwe strategie.
• Uitvoeringsplan.

Om voortgang te boeken in het verplaatsen en vervangen van zorg is regionale samenwerking een cruciale pijler. Een belangrijke basis voor een regionale samenwerking is het gezamenlijk vormgeven van een strategisch koers. De stappen die gezet worden in een traditioneel strategietraject voor een instelling kunnen heel goed als voorbeeld dienen voor een dergelijk traject in de regio. Deze aanpak zorgt er namelijk voor dat:

• De regio een gezamenlijke regionale ambitie krijgt;
• Er inzicht is in het volledige aanbod en het onderscheidend vermogen van de regio;
• Regiopartners gezamenlijk scherpe keuzes gaan maken over de ‘juiste zorg op de juiste plek’;
• Dat men gezamenlijk tot een plan komt hoe de strategische doelstellingen van de regio te halen.

Lef en durf nodig van deelnemers

Het klinkt misschien simpel: gebruik de aanpak van een traditioneel strategietraject voor de regio en kom tot een gezamenlijke strategische koers. Maar het is niet simpel. Het vraagt namelijk een flinke dosis lef en durf van de deelnemende partijen. Immers focus aanbrengen betekent vaak moeilijke beslissingen nemen die niet altijd in lijn zijn met de individuele kortetermijnbelangen van organisaties.

Randvoorwaarde voor succes

Eén van de belangrijkste randvoorwaarden voor succes is dat de strategische koers voor de regio uiteindelijk vertaald worden naar het strategische en tactische beleid van de eigen organisaties. De portfoliokeuzes van instellingen moeten hier dus 1-op-1 bij aansluiten.

Strategische koers voor de regio vertalen naar de eigen organisatie

Ouderwets portfoliomanagement gaat over uitvoering en richting geven aan de eigen organisatiedoelen en heeft vaak een sterke interne focus. Door het eigen portfoliomanagement te baseren op de keuzes uit de strategische koers voor de regio krijgt elke organisatie een afgestemd profiel dat onderscheidend is, past bij het toekomstbeeld van de regio en de individuele organisatie ook fitter en flexibeler maak om in te spelen op de toekomstige ontwikkelingen. De portfoliokeuzes moeten onder andere leiden tot verplaatsing van zorg elders in de keten.

Aandachtspunt: Mededingingswet ACM

Een belangrijk aandachtspunt bij het vertalen van de strategische koers van de regio naar het eigen portfolio is de Mededingingswet van de ACM. Organisaties zijn vaak huiverig voor verregaande samenwerkingen en substitutie van zorg door de mogelijke overtreding van de Mededingingswet. Immers, samenwerking mag om de kwaliteit, innovatie en de doelmatigheid te verbeteren, maar het mag de concurrentie tussen partijen niet inperken. Een moeilijk koord om op te balanceren. Het gezamenlijk bepalen van de strategische koers van de regio en daar het eigen portfolio op aanpassen, zou je kunnen uitleggen als een vorm van het beïnvloeden van de concurrentiepositie door het verdelen van de markt. Daarom is het van belang om dit soort trajecten in goede afstemming met de ACM en de NZa vorm te geven, zodat er helder is wat wel en niet mag.

Tot slot: echt stappen zetten

Om echte stappen te gaan zetten in het verplaatsen en vervangen van zorg is het opstellen van een strategische koers voor de regio en het vertalen naar concrete keuzes in het eigen portfolio van belang. Als partners in de regio dit gaan doen dan:

• Is er voor de regio focus, richting en houvast;
• Is er een basis voor individuele organisaties om het eigen portfolio aan te passen aan de koers voor de hele regie;
• Is er inzicht in wat er gebeurt en door wie;
• Wordt er concreet vormgegeven aan de landelijke ambities om zorg te verplaatsen naar elders in de zorgketen en te vervangen.