Individuele versus regionale belangen
Stelling 1: als het IZA slaagt, dan zijn individuele belangen van organisaties ondergeschikt aan de belangen voor de regio.
“Ik denk niet dat dit het toekomstbeeld is, omdat het op dit moment nog geen realistisch vergezicht is”, antwoordt Karin op de stelling. “Een recent voorbeeld daarvan is, toen ik betrokken was bij een samenwerking in Zuidoost-Brabant. Daar ging het om een samenwerking tussen huisartsen, ggz en het sociaal domein. Het kostte die samenwerking twee jaar om het vertrouwen in elkaar te krijgen en om daadwerkelijk inzicht in elkaars belangen te hebben. Vanuit dat vertrouwen hebben we uiteindelijk gesprekken kunnen voeren over passende zorg en daar afspraken over kunnen maken.
Maar onderdeel van deze gesprekken was ook dat de financiële gevolgen voor een instelling te groot kunnen zijn, ook al zou het beter zijn om iets te organiseren in het kader van passende zorg. Dit kan dan ten koste gaan van een andere patiëntengroep. Wanneer er regionale keuzes worden gemaakt voor een groep patiënten, kan dat gevolgen hebben voor een andere groep. Bijvoorbeeld een kleine groep patiënten met een zwaardere of zeldzame aandoening. Hun belang kan dan in het gedrang komen, hoe maak je dan keuzes? In de praktijk zien we dit niet gebeuren.
Daardoor zie ik beperkt hoe IZA in dit soort processen kan versnellen. Financiering zal iets helpen om zorginstellingen te compenseren, maar je zal toch de tijd moeten nemen om met elkaar samen te gaan werken en met elkaar verstandige keuzes te maken, die er ook voor zorgen dat organisaties niet omvallen. Dat vraagt om een intensief proces.
Er is echt nog een lange weg te gaan om regionale samenwerking goed te verankeren. Wat ik ook veel zie is dat een goede samenwerking afhangt van de gedrevenheid van bepaalde personen. Als deze mensen dan weg zijn, dan zie je dat het kaartenhuis weer instort. Mede hierdoor denk ik dat het IZA-akkoord heel waardevol kan zijn voor het stimuleren voor regionale samenwerking, maar zeker niet bepalend is voor het succes. Ik denk dat voorlopig het hoogst haalbare van het IZA is dat partijen zich vrij voelen hun individuele belangen op tafel te leggen en dat er transparantie komt in de gesprekken over samenwerken.”
Verschillen in zorgaanbod per regio
Stelling 2: als het IZA slaagt, dan zijn er grote verschillen in het zorgaanbod tussen regio’s.
Karin: “Ik denk niet dat het daar naartoe gaat. Enerzijds omdat het zorgaanbod niet zo gek veel zal verschillen, want zoveel smaken van zorg zijn er niet. Ik verwacht wel dat er grote verschillen zullen zijn tussen hoe de zorg georganiseerd is. Daarnaast zijn we ook nog niet op het punt dat regio’s heldere grensgebieden hebben. Sommige instellingen gaan over de grenzen van drie ROAZ of veiligheidsregio’s heen. Ik verwacht wel dat de postcode van de patiënt bepalend zal zijn voor de zorgprofessional waar bij je terecht kunt. Dat vraagt misschien wel om een regionale coördinatiefunctie.”
Flexibiliteit en inzetbaarheid van zorgprofessionals
Stelling 3: als het IZA slaagt, dan zijn zorgprofessionals flexibel inzetbaar in de zorgketen.
“Ja absoluut”, beaamt Karin. “Ik denk dat IZA gaat stimuleren dat we veel meer gaan kijken naar welke zorg iemand nodig heeft, op welk moment en welke zorgprofessional dan beschikbaar is om het te bieden. Daarnaast zal veel meer zorg thuis geleverd worden, ondersteund met digitale middelen. Ik denk dat we het oude locatiedenken loslaten en dat eenvoudige zorg meer in de wijk plaatsvindt. Hoog complexe zorg (specialistische zorg) zal zich concentreren in de ziekenhuizen en ZBC’s. Dan krijgen we in de wijk gezondheidscentra waar verschillende lijnen van zorg beschikbaar zijn, een meer integraal zorgaanbod voor de burger. Ik denk dat op den duur de zorg naar complexiteit ingericht zal zijn, en niet meer volgens een lijn. We laten dan de eerste, tweede en derde lijn los, en spreken van hoog complex, complex, laag complexe zorg. Het is ook duidelijk dat dit binnen het huidige financieringsmodel niet mogelijk is, dus ook de financiering moet mee: mens en middelen volgen de zorg.
We zullen daarvoor meer multidisciplinair naar de hulpvraag van de burger moeten kijken. In de oude situatie gaat een mevrouw met knieklachten naar de orthopeed. De orthopeed adviseert haar vervolgens een operatie te ondergaan voor een nieuwe knie. Na de operatie heeft mevrouw een intensief traject nodig om te revalideren. In de nieuwe situatie kijkt men breder naar het probleem van mevrouw. Dan zien we bijvoorbeeld dat deze mevrouw met name last heeft van haar knie als ze de trap op moet, haar woning op de tweede etage is en er geen lift aanwezig is in het gebouw. De vraag is dan of het voor mevrouw nodig is om aanspraak te maken op schaarse en dure zorg of dat samen met een andere hulpverlener of bijvoorbeeld de gemeente naar een betere oplossing gekeken kan worden. Denk aan een andere woning op de begane grond. De vraag die dan ook steeds meer een rol moet gaan spelen is: ‘Wat is nodig om de patiënt een zinvol leven te laten leiden?”
“Het is daarvoor nodig dat we multidisciplinair denken en werken en loskomen van de oude locaties”, vervolgt ze. “Dit zal van zorgprofessionals vragen dat zij de wijk in gaan en dat zorg nog meer digitaal plaatsvindt. Daarnaast moeten we stevig inzetten op het verstevigen van de sociale structuren om de zorgvraag op een brede manier te kunnen bekijken en zo het hoofd te blijven bieden.”
Digitale innovatie en personeelstekorten in de zorg
Stelling 4: als het IZA slaagt, dan heeft de digitale innovatie zo’n vlucht genomen, dat we geen personeelstekort meer hebben in de zorg.
Karin: “Ik verwacht mede door de beschikbare transformatiegelden dat digitale innovatie zeker een vlucht gaat nemen, maar de nieuwe digitale mogelijkheden gaan niet alle problemen oplossen. We zullen toch altijd een menselijk aspect blijven houden in de zorg en dat betekent ook dat we op korte termijn de personeelstekorten nog niet gaan oplossen. Wat nog meer dan digitale innovatie zal gaan bijdragen aan de bestaande tekorten is acceptatie in de maatschappij dat niet alle zorg meer beschikbaar is. Als we alles als zorg blijven zien en om zorg blijven vragen omdat we daar recht op hebben, dan zullen we met hele grote tekorten blijven zitten. Dat vraagt emancipatie van de burger, dat niet alles meer door zorgprofessionals opgelost kan worden, maar het vraagt ook emancipatie van de zorgprofessional zodat zij ook niet meer alles op gáán lossen. We moeten leren dat zorg schaars is. Het is hetzelfde als wanneer bijvoorbeeld benzine schaars is, we dan weer een autovrije zondag invoeren. Tegelijkertijd moeten we natuurlijk ook slimme oplossingen proberen te blijven vinden om de zorg wel toegankelijk te houden.
Als ik de stelling zou mogen herformuleren dan zou het zijn: als IZA lukt dan zijn we in staat om in de regio gezamenlijk beter om te gaan met onze beschikbare voorzieningen.
Keuzes maken in voorzieningen is heel moeilijk. We zullen als maatschappij moeten gaan kiezen wat we meer waard vinden. Bijvoorbeeld dat vijfhonderd ouderen hulp krijgen van thuiszorg bij het aantrekken van steunkousen, of willen we liever het leven verlengen van een 19-jarige met een ernstige ziekte? Dat zijn hele moeilijke keuzes, waar we waarschijnlijk de overheid voor nodig gaan hebben. Maar ik denk dat het kan; kijk maar naar het voorbeeld van het landelijke rookbeleid. Daar hebben we de overheid nodig gehad om uiteindelijk een sterke reductie in het roken te realiseren.
Maar om de echte tekorten in de zorg aan te pakken geloof ik uiteindelijk niet dat IZA uitsluitend de oplossing is. Uiteindelijk is IZA een renovatie, als we de uitdagingen in de zorg te lijf willen gaan dan zullen we iets aan het fundament moeten doen. Als het aan mij lag, dan zou ik als eerste aan de slag gaan met een fundamentele structuurwijziging. Een nieuwe structuur waar samenwerken optimaal gefaciliteerd wordt.
Met IZA pakken we in ieder geval de sociaal economische gezondheidskloof aan. Ik verwacht dat dankzij het IZA gezondheidsverschillen kleiner worden in plaats van groter.”
Als het IZA slaagt…
“Als het IZA slaagt, dan is er denk ik meer rust in het regionale zorglandschap, dan zijn er minder solitaire zorginstellingen en dan is het ons gelukt om samen te komen tot een meer geïntegreerd zorgaanbod dat makkelijk en dichtbij beschikbaar is voor burgers. In het geval van een meer complexe zorgvraag zullen mensen langer moeten reizen”, aldus Karin.