Cases / Overheid

De gemeente Arnhem investeert in haar kwetsbare wijken

02-06-2021 4 minuten

Er is een kloof tussen inwoners in Arnhem. De verschillen in bijvoorbeeld opleidingsniveau, gezondheid en welvaart zijn de afgelopen jaren steeds groter geworden. Dat is in Arnhem het duidelijkste terug te zien in de vijf Arnhem-Oost wijken: Geitenkamp, Presikhaaf, Klarendal, Arnhemse Broek, en Malburgen. Thijs Molenaar van Morgens maakte het afgelopen jaar deel uit van het projectteam dat een langdurige aanpak ontwikkelt om de situatie voor de bewoners van Arnhem-Oost te verbeteren.

De vraag

Gemeente Arnhem heeft de ambitie om tweedeling in de wijken te verkleinen en kansengelijkheid te vergroten. De vraag aan Morgens was of wij een projectsecretaris-plus konden aandragen die, naast de uitvoerende secretaristaken, bijdraagt aan de inhoudelijke ontwikkeling van de aanpak. Zo heeft Thijs als onderdeel van het team een bijdrage geleverd aan een aanpak voor deze kwetsbare wijken.

Woondeal Arnhem-Nijmegen

In maart 2020 is de Woondeal Arnhem-Nijmegen gesloten. Daarin zijn afspraken gemaakt over de versnelling van de woningbouw in de regio. Voor Arnhem zijn ook specifieke afspraken opgenomen over het thema stadsvernieuwing. Het doel van deze afspraken is om een integrale brede stadsvernieuwingsaanpak te ontwikkelen om het perspectief van de vijf Arnhem-Oost wijken te veranderen.

De afspraken over de te ontwikkelen aanpak komen voort uit de urgente situatie in de wijken. In de wijken is een groot deel van de bewoners laag opgeleid, het gevoel van onveiligheid is de laatste jaren toegenomen en het aantal bewoners dat een uitkering ontvangt is onverminderd hoog.

Een deel van de vraag is om aan te sluiten bij alle projecten en initiatieven die al lopen in de wijken. De gemeente Arnhem kent namelijk een lange geschiedenis van wijkgericht werken. Zo leidde de Vogelaaraanpak tot de ontwikkeling van de Teams Leefomgeving. In deze teams werken wijkmanagers; zij zijn de directe verbinding tussen de gemeente en de wijken. De nieuwe aanpak moet dus rekening houden met een complex krachtenveld: deze moet aansluiten bij wat er al is, terwijl het een nieuwe aanpak is.

De urgentie van de opgave in Arnhem staat niet op zichzelf. Het ministerie van BZK maakte sinds eind 2019 afspraken over in totaal zestien gebieden in Nederland met grote leefbaarheids- en veiligheidsproblematiek. Deze urgentie is in mei van 2021 benadrukt door vijftien burgemeesters. Zij hebben een oproep gedaan aan de onderhandelaars voor een nieuw kabinet: er moet snel een structurele aanpak komen om mensen in kwetsbare stadswijken gelijke kansen te bieden. De leefbaarheidsaanpak moet samen met gemeenten en bewoners worden uitgevoerd in een langjarige aanpak. Jaarlijks zijn investeringen van 500 miljoen euro nodig om het tij te keren.

De aanpak

Het startpunt van de aanpak is de afspraken vastgelegd in de Woondeal. Op basis daarvan is voor iedere wijk specifiek in kaart gebracht wat de problematiek ter plekke is en de urgentie ervan. Vervolgens is de ambitie voor over 18 jaar ontwikkeld en zijn de eerste stappen gezet om in de wijken aan de slag te gaan.

Analyse van de situatie in de vijf wijken

Dat de situatie urgent is in Arnhem-Oost, was bij de start van dit project helder. Maar om dat echt te kunnen duiden, hebben we de situatie eerst in kaart gebracht door het voeren van gesprekken in alle lagen van de organisatie en het analyseren van de situatie in cijfers. Als projectsecretaris was Thijs Molenaar betrokken in het structureren van het proces, zorgde hij voor het plannen en organiseren van gesprekken en dacht hij mee over de inhoud van de stukken.

Naast de interne organisatie, kwamen we in vijf wijkbijeenkomsten in contact met de professionals en bewoners in de wijken. In de gesprekken met vertegenwoordigers van woningcorporaties, jongerenwerkers, wijkagenten en nog veel meer, kregen we een steeds beter beeld van de situatie, de onderliggende oorzaken daarvan en eerste oplossingsrichtingen. In de bijeenkomsten heeft Thijs verschillende Liberating Structures ingebracht: werkvormen die zijn ontworpen om interactie te bevorderen, zowel fysiek als digitaal.

De ambitie voor 18 jaar

Met de analyse van de situatie was de basis gelegd: we weten wat er speelt en welke oplossingsrichtingen vanuit de belanghebbenden gewenst zijn. Daarmee zijn we aan de slag gegaan om de ambitie voor de Arnhem-Oost-aanpak te ontwikkelen: in verschillende sessies met het college van burgemeester en wethouders zijn de bestuurders geïnformeerd over de analyse en bevraagd op wat hun ambitie is voor Arnhem-Oost. In verschillende lunchlezingen, georganiseerd en gefaciliteerd/technisch ondersteund door Thijs, konden de wijkprofessionals en ambtenaren van de gemeente daarover meedenken.

Om alle belanghebbenden in deze ambitie mee te krijgen, was het essentieel om te laten zien wat de aanpak toevoegt. Het is namelijk niet de bedoeling om dat wat er al gebeurt in de wijken opnieuw te doen of projecten die al lopen over te nemen. Daarom hebben we een aantal uitgangspunten opgesteld die deze aanpak typeren:

  • Focus op een nieuwe generatie;
  • Waar nodig versterken, versnellen of doorbreken om tot vooruitgang te komen;
  • Inzet op een aanpak van 18 jaar, over meerdere colleges heen;
  • Tegelijk en integraal oppakken van fysieke en sociale problematiek;
  • Samen met een breed netwerk aan partners.

Doordat alle belanghebbenden hebben meegedacht op de ambitie, zijn we tot een gezamenlijk startpunt van de aanpak gekomen.

Aan de slag in de wijken

Uiteindelijk is de Arnhem-Oost aanpak een kans om de stad en vijf wijken een grote impuls te geven. Door meer sociale cohesie, excellent onderwijs en meer werk verdwijnen deze wijken van de negatieve lijstjes.

De uitgangspunten en ambitie zijn het begin, maar om de aanpak écht in werking te stellen, moet met bewoners en andere partners de vertaalslag gemaakt worden naar concrete plannen en projecten. Daarvoor is een langdurige commitment nodig. De eerste stappen zijn al gezet. Zo loopt bijvoorbeeld met een groep belanghebbenden het gesprek over leertijdverlenging op een aantal scholen en kijken verschillende partners hoe ze een gezonde plek in de wijk kunnen creëren.

Als projectsecretaris schakelde ik constant tussen mensen van de gemeente Arnhem, het projectteam en alle belanghebbenden in de vijf wijken. Mijn takenpakket was divers. Naast alle organisatorische werkzaamheden, kreeg ik de kans om op inhoud mee te denken en te werken. Zo bereidde ik inhoudelijke stukken voor, dacht ik mee over hoe presentaties eruit komen te zien en kwam ik met vernieuwende werkvormen om (digitale) bijeenkomsten tot een succes te maken.

Het resultaat

Het proces van ruim een jaar heeft geleid tot een gedeelde en gedragen ambitie voor de Arnhem-Oost aanpak. Het is een ambitie die voor alle betrokkenen in de wijken en binnen de gemeente herkenbaar is. Deze is in mei voorgelegd aan het college van burgemeester en wethouders, met als resultaat dat zij het voorstel dat er ligt hebben aangenomen. De volgende stap is dat de gemeenteraad zich buigt over het voorstel.

Naast het concrete product dat er nu ligt, hebben alle gesprekken tot een beweging geleid binnen de gemeente. Er lopen veel trajecten en er worden veel plannen gemaakt, terwijl niet iedereen op de hoogte is van elkaars werk. Doordat deze aanpak over alle gebieden heen gaat, zijn er door dit proces nu al veel meer verbindingen gelegd, een aanpak waarop ook in de toekomst zoveel mogelijk wordt ingezet.

Meer weten?

Wil je meer weten over dit project of ben je benieuwd wat Morgens voor jouw gemeente kan betekenen? Neem dan contact op met Peter-August Keur.