Cases / Overheid

Ministerie van BZK als partner van gemeenten in sociaal domein

09-04-2021 3 minuten

Op verzoek van het Ministerie van BZK is Louise Henderickx van Morgens in het traject ‘Scan Sociaal Domein’ met twintig gemeenten in gesprek gegaan over ontwikkelingen en knelpunten in het sociaal domein. Daarnaast wilde het Ministerie van BZK in dit traject de verbinding versterken met gemeenten, vanuit de ambitie om meer interbestuurlijke samenwerking te realiseren. Dat partnerschap tussen overheden is nodig in het sociaal domein, waar ook de komende jaren nog veel uitdagingen liggen om samen opgavegericht aan te pakken.

De vraag

De vraag vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (Directie Bestuur Financiën Regio) aan Morgens was algemeen én specifiek, maar had vooral te maken met het sociaal domein. Hierin had Louise Henderickx al veel ervaring. Zo had zij als regioadviseur in het team Regio & Leefbaarheid voor het Interbestuurlijk Programma de taak om te adviseren bij vraagstukken binnen het sociaal domein vanuit interbestuurlijk perspectief. Daarnaast vroeg BZK  aan Louise om samen met Pauline Zwart (Connecta) een Scan Sociaal Domein uit te voeren, met gemeenten en andere stakeholders.

Doel van deze scan was om voor BZK inhoudelijke input te leveren voor ambtelijke plannen en advisering voor de komende Kabinetsperiode. Daarbij wilde BZK met dit traject de rijksambtenaren op het sociaal domein meer verbinden met (strategische) ambtenaren sociaal domein bij gemeenten. Door goede interbestuurlijke relaties kan meer begrip ontstaan tussen overheden en meer gelijkwaardige samenwerking, zoals het Interbestuurlijk Programma voor ogen had.

Ministerie van BZK

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is het departement dat staat voor samen leven en wonen, in een democratische rechtsstaat, met een slagvaardig bestuur. De Minister van BZK is stelselverantwoordelijk en het departement werkt in het sociaal domein samen met inhoudelijke vakdepartementen zoals VWS. De directie Bestuur Financiën Regio bekijkt het sociaal domein hoofdzakelijk vanuit de zogenaamde BZK-thema’s interbestuurlijke samenwerking, financiële verhoudingen, regionale samenwerking, uitvoeringskracht, integraliteit en bestuurskracht van gemeenten.

De aanpak

Bij de aanpak van de Scan Sociaal Domein hebben we eerst goed gekeken naar alle rapporten die hierover in de afgelopen jaren al zijn verschenen. Veel interne adviseurs en andere (externe) stakeholders, zoals de VNG en Netwerk Directeuren Sociaal Domein, hebben we erbij betrokken. Ondanks de drukke coronaperiode wilden alle twintig gemeenten die we benaderden meedoen. Van noord tot zuid. Zowel groot als klein. Adviseurs uit het team bij BZK deden actief mee bij de ‘digitale ronde’ door het land, op zoek naar actuele praktijkverhalen van waarde voor hun eigen advieswerk.

In dit traject onderzochten we samen de volgende vragen:

  • In hoeverre kunnen gemeenten integraal uitvoering geven aan alle taken in het sociaal domein?
  • Wat zijn knelpunten, opgaven en kansen voor de komende Kabinetsperiode?
  • En welke inzet verwachten gemeenten van BZK?

De transformatie in het sociaal domein en de regionale samenwerking hierin is volop gaande, maar wordt door verschillende dynamieken verstoord. We hebben die dynamieken blootgelegd en inzichtelijk gemaakt. Een voorbeeld is de ‘horizontale complexiteit’ die gemeenten ervaren.

‘Horizontale complexiteit’

Er zijn vele verschillende ontwikkelingen die op elkaar inwerken in het sociaal domein, die het lastig maken om écht integraal te werken vanuit het perspectief van de inwoner. Deze complexiteit wordt nog lastiger als er ook nog allerlei ontwikkelingen spelen op verschillende schaalniveaus: in de wijk, in de gemeente, in de regio, bovenregionaal en landelijk. Die integrale uitvoering door gemeenten is tevens door hen als belangrijke opgave benoemd.

Deze en andere ‘rode draden’ zijn na afloop van de interviews uit de analyse gebleken. Tijdens een grote online bijeenkomst met gemeenten was veel herkenning van die rode draden. Bijvangst was dat gemeenten ook aangaven door de gesprekken zelf te reflecteren over hun relatie met het moederdepartement (Ministerie van BZK).

Het proces van de Scan Sociaal Domein heeft ons team aanvullende inzichten gegeven over voor welke maatschappelijke opgaven gemeenten staan en hoe zij de interbestuurlijke samenwerking ervaren. Daarnaast hebben de gemeenten ons waardevolle input gegeven voor welke rol BZK hierin zou kunnen spelen. De aanpak van de scan en de persoonlijke aanpak van Louise en Pauline, maakten zowel bij de collega’s van het ministerie als bij gemeenten veel enthousiasme los voor het onderwerp. De gesprekken leverden zowel voor de opdrachtgever als voor de geïnterviewde gemeenten stof tot nadenken.

 

Het resultaat

Tijdens een interactief traject hebben we veel inhoudelijke input en meer verbinding bereikt tussen BZK en gemeenten. Concreet heeft het geleid tot de presentatie van een interne rapportage, die we uitgebreid hebben besproken met alle deelnemers. Dit heeft BZK aangespoord tot concrete voornemens in de samenwerking met gemeenten ten aanzien van het sociaal domein.

De vele praktijkverhalen van gemeenten op thema’s van het sociaal domein gaven een rijk beeld aan ervaringen. Daarnaast is een advies opgesteld over hoe BZK beter de verbinding kan gaan maken tussen Rijk en gemeenten op gebied van het sociaal domein. BZK heeft nu meer zicht op welke inzet gemeenten van hen vragen in het sociaal domein: een agenderende en verbindende rol en het verbeteren van de koppeling tussen financiën en inhoud. Intern heeft dit traject een vervolg gekregen, waardoor de ontwikkeling naar meer partnerschap op het sociaal domein tussen BZK en gemeenten vorm krijgt.

Meer weten?

Vanuit Morgens is in 2020 een onderzoek naar De gemeente van Morgen verschenen, waarin we ook ingaan op de uitdagingen in het sociaal domein. Als je vragen hebt naar aanleiding van dit artikel, neem dan contact op met Louise Henderickx, senior consultant bij Morgens.