Ga op de bank zitten bij gezinnen

De vraag neemt toe in de jeugdzorg, de middelen nemen af en de complexiteit groeit. Toch ziet Jurre Donkelaar, medeoprichter van Mental Heroes, volop kansen. In een openhartig gesprek deelt hij zijn visie op de toekomst van de jeugdzorg, de kracht van samenwerking en het belang van écht contact.

De praktijk als vertrekpunt

“Als je wilt weten wat er speelt, moet je op de bank gaan zitten bij gezinnen,” zegt Jurre resoluut. Mental Heroes werkt sinds 2017 in de jeugdzorg en kiest bewust voor een aanpak dicht bij de leefwereld van jongeren en ouders. “We zijn geen organisatie die vanachter een bureau beleid maakt. We staan letterlijk in de woonkamer.”

Die praktijkgerichte benadering is volgens Jurre essentieel. “Je ziet pas echt wat er nodig is als je erbij bent. Dan begrijp je waarom een ochtendritueel voor een kind met dwangproblematiek een enorme opgave is. Of waarom een moeder overbelast raakt omdat ze geen wasmachine heeft.”

Toenemende druk, afnemende middelen

De uitdagingen zijn groot. Jurre noemt drie urgente knelpunten:

1. Een explosieve toename in de vraag naar jeugdhulp, mede door de nasleep van corona.
2. Bezuinigingen die de uitvoering onder druk zetten.
3. Een versnipperd systeem waarin samenwerking niet vanzelfsprekend is.

“De paradox is schrijnend,” legt hij uit. “Er is meer hulp nodig, maar er is minder geld. In Amsterdam moeten we soms hetzelfde bieden voor de helft van het tarief. Dat vraagt om een andere manier van werken en durven om ‘out of the box’ te denken.”

Samenwerken voorbij de schotten

Mental Heroes gelooft in domeinoverstijgende samenwerking. “We werken altijd samen. Met scholen, GGZ-partners, buurtteams, gemeenten. Alleen zo kun je de juiste hulp op de juiste plek krijgen.” Jurre noemt het Amsterdamse model als inspirerend voorbeeld: gebiedsgericht werken met vaste aanspreekpunten per stadsdeel, waarin jeugdhulp, Wmo en sociale basis elkaar versterken.

“Het gaat erom dat je samen kijkt: wat heeft dit gezin nú nodig? En dat kan ook iets praktisch zijn, zoals een scheidingswand of hulp bij de was. Niet alles hoeft uit het jeugdhulppotje te komen.”

Wachtverzachters: een menselijk alternatief

Een mooi voorbeeld van die praktische benadering is het Amsterdamse initiatief ‘wachtverzachters’. “Als een jongere op een wachtlijst staat, betekent dat niet dat je niets kunt doen,” legt Jurre uit. “Meedenkers en doeners (de zogenoemde ‘wachtverzachters’) zijn collega’s die in de tussentijd al iets betekenen voor het gezin. Ze geven tips, denken mee, brengen rust. Zo voorkom je dat problemen escaleren terwijl je wacht op specialistische hulp.”

Het idee is simpel, maar krachtig: niet wachten tot het systeem in beweging komt, maar nú iets doen. “Dat kan het verschil maken tussen een gezin dat vastloopt en een gezin dat weer perspectief ziet.”

De rol van de politiek

Volgens Jurre is de jeugdzorg ook een politieke kwestie. “Elke vier jaar verandert het speelveld. Gemeenten krijgen andere prioriteiten, budgetten verschuiven. En ondertussen blijven de wachtlijsten groeien.” Hij ziet dat politieke keuzes – zoals investeringen in defensie – vaak ten koste gaan van zorg. “De jeugdzorg verdient structurele aandacht, niet alleen als het misgaat.”

Ook de decentralisatie van de jeugdzorg heeft volgens hem geleid tot grote verschillen tussen gemeenten. “De ene gemeente werkt met één aanbieder, de andere met honderden. Dat maakt het lastig om regie te houden en zorgt voor veel bureaucratie.”

De jeugdzorg van morgen

Wat moet er volgens Jurre veranderen?

• Meer ruimte voor preventie en maatwerk. “Niet elk kind met druk gedrag heeft een diagnose nodig. Soms is het genoeg om ouders te ondersteunen of de schoolomgeving aan te passen.”
• Versterking van de sociale basis. “Zorg is niet alleen een taak van professionals. Ook buurvrouwen, sportcoaches en opa’s en oma’s kunnen een verschil maken.”
• Investeren in goed personeel. “We moeten zorgen dat mensen in de jeugdzorg zich gezien voelen. Dat begint bij een goed salaris, maar ook bij opleidingsmogelijkheden, teamgevoel en ruimte om écht het verschil te maken.”
• Samenwerking als norm. “We moeten af van het denken in domeinen. Kijk naar wat een gezin nodig heeft en organiseer daar de hulp omheen. Dat vraagt om lef, flexibiliteit en vertrouwen.”
• Een gedeelde maatschappelijke opgave. “Jeugdzorg is geen eiland. Het raakt onderwijs, werk, wonen, armoede. We moeten het samen doen – als samenleving.”

Tot slot: blijf dichtbij

Jurre sluit af met een oproep: “De toekomst van de jeugdzorg vraagt om betrokkenheid, samenwerking en nabijheid. Ga het gesprek aan, kijk over je eigen domein heen en durf te doen wat nodig is. Want uiteindelijk draait het om één ding: het verschil maken in het leven van een jongere.”