De veranderende rol van de zorgverzekeraars

De organisatie van zorg verplaatst zich steeds meer naar de regio. Zorgverzekeraars staan daarbij voor de uitdaging om de zorg toegankelijk, betaalbaar én van goede kwaliteit te houden. Luce Liebregts, stagiair bij Morgens en studente Gezondheidswetenschappen, onderzocht deze verschuiving. Ze sprak met zorgverzekeraars en andere stelselpartijen over hun veranderende rol. In dit artikel lees je haar belangrijkste inzichten én welke concrete stappen zorgverzekeraars nu kunnen zetten.

Van betaalbaarheid naar toegankelijkheid

Een centraal thema binnen het onderzoek was de invulling van de zorgplicht door zorgverzekeraars. Door de toenemende zorgkloof, het verschil tussen de zorgvraag en het beschikbare aanbod, ervaren zorgverzekeraars dat het steeds lastiger wordt om zorg te contracteren die toegankelijk, betaalbaar en van goede kwaliteit is. Waar voorheen de nadruk voor de zorgverzekeraars vooral lag op de kostenbeheersing, is er nu een duidelijke trend zichtbaar richting het waarborgen van toegankelijkheid.

Zorgverzekeraars willen meer inzetten op het toegankelijk houden van zorg om in de toekomst te kunnen voldoen aan hun zorgplicht. Momenteel hebben zorgverzekeraars al projecten lopen om de toegankelijkheid te verbeteren, bijvoorbeeld digitale huisartsen en initiatieven die personeelsverloop moeten tegengaan.

Uitdagingen in het meten en controleren van zorgkwaliteit

Tegelijkertijd blijft het meten van kwaliteit complex. Zorgverzekeraars geven aan geen adequate manier te hebben om de kwaliteit goed te controleren. De verantwoordelijkheid voor kwaliteit van zorg wordt in de praktijk vaak bij de zorgaanbieders gelegd, zorgverzekeraars vertrouwen op het oordeel van de aanbieder. Zowel de zorgaanbieders als de zorgverzekeraars hebben geen behoefte aan een andere benadering van de kwaliteit van zorg.

Zorg voor kwetsbare groepen vraagt om bredere kijk op gezondheid

Ook bleek uit het onderzoek dat veel partijen zich zorgen maken over de steeds minder toegankelijke zorg voor kwetsbare groepen. Dit gaat voornamelijk om groepen met een laag sociaal-economische status en minder ontwikkelde gezondheidsvaardigheden. Deze groep wordt harder geraakt door de verslechterde toegankelijkheid. In het IZA wordt opgeroepen om juist deze groep passende zorg te bieden, niet alleen bij ziekte, maar ook om gezonder te kunnen leven. Zorgverzekeraars zouden meer moeten inzetten op preventie. Dit kan gerealiseerd worden door een betere samenwerking met het sociaal domein.

De shift naar de regio

Een ander belangrijk inzicht uit het onderzoek is de noodzaak voor zorgverzekeraars om actiever te worden in regionale samenwerkingen. Het Integraal Zorgakkoord benadrukt het belang van samenwerking op regionaal niveau om de zorg toekomstbestendig te maken. Zorgverzekeraars zien hierin een grotere rol voor zichzelf, maar andere partijen geven aan dat er nog te weinig doorzettingsmacht wordt getoond vanuit de zorgverzekeraar. Samenwerkingen verlopen nog te vaak stroef, waarbij partijen op elkaar wachten in plaats van gezamenlijk initiatief te nemen. Om die reden willen zorgverzekeraars hun regierol versterken, bijvoorbeeld door nauwer samen te werken met gemeenten en andere partners in het sociaal domein. Op die manier wordt de integratie bevorderd tussen de zorg en het sociaal domein en daarmee beter georganiseerd en stimuleren ze de shift van zorg naar gezondheid.

Welke eerste stappen kunnen de zorgverzekeraars nemen?

Om hun veranderende rol kracht bij te zetten, kunnen zorgverzekeraars zowel extern als intern concrete stappen zetten.

Extern: verstevigen van de regionale samenwerking

In de regio kunnen zorgverzekeraars hun rol als regisseur en verbinder actiever oppakken. Hierbij is het van belang dat zij partijen bij elkaar brengen, belangen overbruggen en vasthoudend zijn in de uitvoering. Juist door lokale behoeften centraal te stellen, wordt de impact van deze interventies vergroot. Daarnaast moet er een flinke stap gezet worden in het structureren en executeren van de regionale samenwerkingen. Daarbij gaat het om versnelling brengen in het eindeloze gepraat. Een transformatieplan hoeft echt niet 98 KPI’s te hebben om zijn doel te halen, maar een goede en sterke samenwerking in de regio is wel van essentieel belang.

Intern: versterken van de eigen organisatie

Intern vraagt deze veranderende rol om een andere manier van denken én organiseren. Zorgverzekeraars kunnen beginnen met het ontwikkelen van nieuwe competenties bij medewerkers, zoals verbindend leiderschap, kennis van het sociaal domein en het vermogen om in regionale netwerken te opereren. Ook is er een grote shift nodig in de denkwijze van de zorgverzekeraar: van een dominante focus op kostenbeheersing naar een bredere kijk op gezondheid, toegankelijkheid en samenwerking. Dit vraagt om het loslaten van klassieke sturingsmechanismen en meer ruimte voor relationeel en situationeel handelen.

Morgen sterker dan vandaag

De zorg is in transitie. Ontwikkelingen volgen elkaar razendsnel op en het wordt steeds complexer om de zorg toekomstbestendig, toegankelijk en van hoge kwaliteit te houden. Naast zorgaanbieders moeten ook zorgverzekeraars zich blijven aanpassen. Dat vraagt niet alleen om het pakken van die nieuwe rol in het stelsel, maar ook om een cultuurverandering. Zorgverzekeraars moeten niet alleen aan de IZA-tafel, maar door de gehele organisatie anders gaan werken om het vertrouwen te krijgen van alle stelselpartijen. Morgens begeleidt organisaties in regionale samenwerking, executie van papieren plannen en organisatieverandering. Altijd samen met de organisatie.