Van behandelen en genezen naar gezondheid en herstel!

Welke belangrijke ontwikkelingen en uitdagingen zijn er in de GGZ? Wat moet de GGZ veranderen om klaar te zijn voor de uitdagingen van morgen? En welke kansen er zijn voor de toekomst?

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen en uitdagingen voor de GGZ?

Van zorg naar gezonder leven

“De GGZ zal in de toekomst een breder basisaanbod hebben, waarin de overheid een belangrijke rol speelt. Een aanbod dat veel meer gericht is op mentale weerbaarheid en mentale gezondheid, waarbij lichte vormen van hulp en ondersteuning worden aangeboden om mensen gezond te houden in plaats van zieke mensen te genezen. Niet alleen binnen de muren van de GGZ-instelling maar vooral in de omgeving van de patiënt. De meeste gezondheidswinst is te boeken buiten de GGZ-instelling en niet binnen de GGZ-instelling.”

Een betere triage aan de voorkant

“Ik denk dat we binnen de GGZ nog veel breder moeten gaan kijken naar de verschillende dimensies van psychisch lijden en van daaruit bepalen waar mensen het beste terechtkunnen. Hiermee krijg je de juiste zorg op de juiste plek. Is iemand gebaat bij GGZ of is hij meer geholpen in het sociaal domein? Bijvoorbeeld beter bij een herstelacademie. Ik denk dat we die goede triage aan de voorkant veel beter kunnen en gaan doen.”

Zorg binnen het netwerk van de patiënt

“Ik verwacht dat we de zorg meer naar de patiënt gaan brengen i.p.v. de patiënt naar de zorg. We gaan veel beter aansluiten bij de gewenste patiëntreis en leveren zorg in het eigen netwerk. Hierbij leveren we geen losse puntoplossingen, maar werken we in een ecosysteem samen over de verschillende domeinen heen. Op die manier kunnen we zorg makkelijk toegankelijk en dicht bij de patiënt organiseren. De netwerkgedachte gaat de komende jaren een vlucht nemen, waardoor de samenwerking tussen GGZ en bijvoorbeeld gemeenten, huisartsen en GGD veel meer een vanzelfsprekendheid wordt.”

Wat is nodig om deze ontwikkelingen te laten slagen?

Een patiëntenrevolutie

“Om de beweging te maken van ‘genezen naar gezond houden’, is aan de ene kant nodig dat de zorg beschikbaar en toegankelijk is. Het liefst al bij milde klachten, zodat we snel en preventief kunnen handelen bij het optreden van mentale klachten. Dit kan bijvoorbeeld via online platforms die gericht zijn op zelfzorg of bijvoorbeeld via het organiseren van lotgenotencontact. Zorg bieden voordat klachten verergeren dus!

Aan de andere kant vraagt de verschuiving naar gezond leven ook iets van de patiënt. Het vraagt namelijk van patiënten om regie te nemen op het mentaal gezond blijven. Ik verwacht een ‘patiëntenrevolutie’, waarbij patiënten gaan ‘eisen’ dat het proces om hen heen georganiseerd wordt. Net zoals ze dat al in andere sectoren gewend zijn. Hierbij is het bijvoorbeeld nodig dat patiënten gemakkelijk en 24 uur per dag toegang hebben tot hun gezondheidsgegevens. Kwaliteitsdata van GGZ-instellingen moet voor patiënten transparant en beschikbaar zijn, zodat zij gemakkelijker keuzes kunnen maken bij het invullen van hun zorgbehoefte.

Als de zorg niet kan beantwoorden aan bovengenoemde wens van patiënten, dan lopen we het risico op een ‘aanbodrevolutie’. Andere partijen, zoals techbedrijven of private equity, zullen inspringen op deze behoefte en zorgaanbod gaan leveren wat hieraan tegemoetkomt. Dit gebeurt nu ook al en ik zie het risico dat de zorgconsumptie hierdoor omhooggaat, de kosten toenemen en de zorgpremies ook harder zullen stijgen. Dit druist dan ook in tegen het principe van gepaste en zinnige zorg.”

Juiste zorg op de juiste plek

“Om bij aanmelding beter te kunnen triageren, moeten we met elkaar vaststellen wie welke oplossingen te bieden heeft. Met andere woorden; vanuit de GGZ kunnen we veel scherper zijn in wat daadwerkelijk binnen ons oplossingsvermogen ligt. Zo kan de GGZ een gerichte behandeling bieden op een psychiatrisch stoornis, maar schulden oplossen of zorgen voor huisvesting is een probleem dat in het sociaal domein aangepakt moet worden. Kortom, het gaat niet altijd alleen om een medisch vraagstuk. Zo is begeleiding naar werk voor iemand soms effectiever om uit een depressie te komen, dan een behandeling in de GGZ. Werk geeft onder andere zingeving en is daarmee een effectieve interventie. “Als mensen weer een baan hebben, zien we dat ze minder psychische hulp nodig hebben. Dat heeft een verlichtend effect op de zorgkosten en de zorgpremie.”

Ketensamenwerking en netwerkzorg

“Om de patiënten op de juiste plek te laten starten bij hun hulpvraag, is het nodig om binnen de gehele keten veel beter samen te werken. Constructieve en effectieve samenwerking op basis van transparantie en onderling vertrouwen. Samen kijken wat er echt nodig is en wie welke zorg kan bieden. Gepaste en zinnige zorg dus. Daarnaast is deze samenwerking nodig om verandering en innovaties te laten slagen. We hebben een collectief probleem van een groeiende zorgvraag en stijgende zorgkosten. Alleen door samen te werken kunnen we de zorg betaalbaar en toegankelijk houden. Laten we met de GGZ, met huisartsen en het sociaal domein bij elkaar gaan zitten om goede afspraken te maken en de onderlinge schotten weg te halen.”

Leiderschap, lef en verdraagzaamheid

“Om verandering in gang te zetten, hebben we binnen de sector lef en leiderschap nodig. Dit helpt om te komen tot nieuwe oplossingen die misschien niet gelijk resultaat hebben voor je eigen instelling, maar wel helpen om het systeem beter te maken. Dit betekent dat je verder en breder moet kijken dan je eigen organisatie. We hebben met elkaar de moed nodig om over de domeinen heen naar oplossingen te zoeken en deze ook te financieren. Hierbij hoort dat we met elkaar verdragen als resultaten op korte termijn uitblijven. Juist dan moeten we elkaar vasthouden en doorzetten om tot een duurzame verandering te komen. Een mooi voorbeeld van deze samenwerking, die laat zien dat dit ook nu al goed mogelijk is, is Werk als Beste zorg, waarbij we in de regio Drechtsteden samenwerken met gemeente, UWV en GGZ-instelling Yulius aan het begeleiden van mensen een met psychische kwetsbaarheid naar werk.”

Wat is de rol van verzekeraar?

Aanjagen van innovatie

“Ik zie de rol van de verzekeraar onder andere als ondersteuner in het bevorderen van samenwerkingsverbanden, van zorginnovaties en van ‘good practices’ in het veld. Er zijn veel goede initiatieven die de zorg toegankelijker en betaalbaarder maken. Ik denk dat we in Nederland bijvoorbeeld meer kunnen inzetten op digitale behandelvormen en ‘blendend’ behandeling. Digitaal waar het kan, fysiek waar het moet. Dit is niet een doel op zich, maar het is wel een manier van behandelen die makkelijk toegankelijk en flexibel is. Daarnaast bevordert digitale behandeling de eigen regie van patiënten. De coronacrisis heeft denk ik laten zien dat er veel meer digitaal kan dan we dachten. Corona heeft echt een versnelling gebracht op de digitalisering van zorg, ook in de GGZ. Deze versnelling moeten we met elkaar vasthouden en doorzetten om de zorg betaalbaar te houden.”

Gezondheidsbevorderende services

“VGZ kan nóg beter in dialoog gaan met haar leden om te luisteren naar wat zij nodig hebben. Wat hebben zij nodig om gezonder te leven en bezig te gaan met mentale gezondheid, en hoe kunnen wij ze daarin ondersteunen? Wij hebben onlangs onze nieuwe strategie geïntroduceerd. Hiermee richten we ons naast zorg ook op ‘betere gezondheid’. Als we zorg kunnen voorkomen is dat beter voor de patiënt en voor de maatschappij. Er is nog een grote groep die nog niet, of onvoldoende bezig is met hun (mentale) gezondheid. Of die de middelen, kennis of vaardigheden hiervoor nog niet bezit. Hier zit voor VGZ echt een belangrijke uitdaging. Hoe kunnen we deze groep mobiliseren om actief met hun mentale gezondheid aan de slag te gaan? Als mensen zelf in staat zijn om vroegtijdig te voorkomen dat mentale klachten verergeren, dan maken we echt goede stappen.”

Belonen van koplopers

“Tot slot zie ik het ook als onze rol om innovatieve initiatieven mede te financieren, koplopers via contractering te belonen en de rest te stimuleren om goede voorbeelden te volgen. Daarbij spelen de behandelaren die ons deze goede voorbeelden aanreiken een belangrijke rol. Alleen zij kunnen ons deze voorbeelden aanreiken, zodat wij deze kunnen oppakken en verbreden via onze zorginkoop.

Kortom, ik zie de komende tien jaar vooral een verschuiving van behandelen en genezen naar (mentaal) gezond houden voor me, en een toenemende samenwerking in zorgnetwerken en ecosystemen. Het is de rol van de zorgverzekeraar om deze ontwikkeling en innovatie te faciliteren en te stimuleren. Hiermee kunnen we een duurzame verandering teweegbrengen om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden.