Actueel / Zorg

GGZ in de toekomst: Mentale kracht versterken via ecosystemen

20-05-2021 5 minutenMark Reitsma

Machteld Ploeg, lid van de Raad van Bestuur bij GGZ Eindhoven.

Welke belangrijke ontwikkelingen en uitdagingen zijn er in de GGZ? Wat moet de GGZ veranderen om klaar te zijn voor de uitdagingen van morgen? En welke kansen er zijn voor de toekomst? Annouck de Boer en Mark Reitsma spraken met Machteld Ploeg, lid van de Raad van Bestuur bij GGZ Eindhoven, over haar ideeën over de toekomst van de GGZ. Haar kernboodschap is: “GGZ-instellingen moeten buiten hun muren treden, samen gaan werken met zorgpartijen en invloed gaan uitoefenen op de ecosystemen van cliënten.”

Machteld Ploeg over de GGZ van Morgen

Op weg naar de GGZ van Morgen

Dit interview maakt deel uit van een serie gesprekken met bestuurders en directeuren van verschillende GGZ-instellingen over hun visie op de toekomst van de GGZ. Hierbij kijken we naar belangrijkste ontwikkelingen en uitdagingen in de GGZ, de kansen voor de toekomst en de veranderingen die nodig zijn om klaar te zijn voor de uitdagingen van morgen.

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen en uitdagingen voor de GGZ?

Groeiende vraag en zorgkosten

“De zorgvraag zal toe blijven nemen in de komende jaren. Daarom moeten we in de GGZ echt dingen anders gaan doen om de GGZ betaalbaar te houden: meer preventie, versterken van samenredzaamheid en verbinding en waar nodig (digitale) behandeling bieden met minder middelen.”

Kanteling van specialistisch behandelen naar transdiagnostisch kijken en werken

“Niet meer specifiek richten op specialistische behandeling van diagnoses, maar inzetten op factoren in het ontstaan en voortduren van psychische stoornissen. Daarnaast moeten we de nadruk leggen op wat mensen nog wel kunnen en juist goed in zijn, om vervolgens deze kwaliteiten te gebruiken bij het beter leren omgaan met klachten. De diagnose is een middel en geen doel op zich.”

Arbeidsmarktproblematiek

“Het is voor de GGZ nu al een enorm probleem om voldoende medewerkers te vinden. Dit zal over tien jaar nog steeds spelen en het probleem is dan wellicht ook verder toegenomen. We moeten tot die tijd handen en voeten geven aan dit probleem. Zonder goede en vakkundige mensen komt de zorg echt in het gedrang.”

Welke kansen zie je?

Mentale gezondheid

“Ik denk dat we in de sGGZ meer aandacht moeten hebben voor de krachten en klachten van cliënten. Het meer en meer inzetten op hoogspecialistische  behandelingen voor specifieke diagnoses is niet voldoende. Aandacht voor onderliggende diagnoses, symptomen en levensvraagstukken is van belang maar zeker ook het zoeken naar eigenschappen en vaardigheden die als kracht ingezet kunnen worden om de klacht minder beperkend te ervaren of te maken. Liefst actief aangevuld met sociale en/of digitale steunstructuren en noodverbanden in de eigen leef-, woon of werkomgeving. Het laatste door organisatiekracht van het formeel en informeel netwerk van cliënt. Het vraagt de GGZ zich enerzijds buiten de behandelkamer meer flexibel te voegen en anderzijds meer te (doen) organiseren over levensdomeinen heen.

Dit betekent meer focus op begrippen als draagkracht, veerkracht, zin van leven en hulpmiddelen die mensen kunnen inzetten in het omgaan en verminderen van hun klachten. Deze focus noemen wij binnen GGzE ‘Mentale Gezondheid’. Met dit begrip is er specifiek aandacht voor de geestelijke kant van zowel ziek als gezond zijn. Vaak ligt de nadruk op de fysieke kant van gezondheid. Met het begrip mentale gezondheid komt ook de mentale component van gezondheid in beeld. Het is belangrijk dat mentale gezondheid een onderwerp wordt waar makkelijk over gesproken kan worden in het dagelijks leven. Het gebruik van de juiste taal is een hele belangrijke ontwikkeling voor de GGZ om de heersende stigmatisering over geestelijk leed tegen te gaan. Mijn beeld van de toekomst is dat er geen schaamte meer is om over mentale problemen te praten en dat het steeds makkelijker gaat worden om het hier bijvoorbeeld op het werk of tijdens een feestje over te hebben.”

Voorbeelden van initiatieven binnen GGZ Eindhoven die het stigma van de GGZ tegengaan zijn bijvoorbeeld ‘De Koffiedealer’ en het ‘Licht café’:

  • De Cafeïne dealers: In eigen koffiehuizen leren mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt om koffie te branden, te verpakken en te zetten. Op het terrein van GGZ Eindhoven runnen cliënten onder deze naam samen een koffiebar voor cliënten en medewerkers van GGzE.
  • Licht café: Dit is een café midden in de stad waar mensen lichttherapie kunnen ontvangen. Niet binnen de muren van de GGZ-instelling, maar gewoon in het hart van de samenleving.

Ecosystemen voor mentale kracht

“Om de kanteling te kunnen maken naar meer transdiagnostisch kijken en werken, moet de GGZ zich veel meer gaan richten op de ecosystemen van cliënten. Hiermee bedoel ik dat we moeten kijken naar het hele systeem waarin een cliënt zich beweegt. Samen gaan werken middels netwerkzorg (sociaal domein, huisartsen, ervaringsdeskundigen, sociaal systeem) en trachten via leef-, woon- en werkomgevingen van burgers mentale gezondheid te versterken. Deze ecosystemen kunnen gezondheid bevorderend of juist ziekmakend zijn. Dit vraagt om een veel bredere manier van kijken en handelen; een systeembenadering dus. Mentale gezondheid wordt zo onderdeel van het dagelijks leven en komt terug in de werksituatie, op scholen, onder vrienden en bijvoorbeeld op de sportclub. Het is belangrijk om te kijken welke rolmodellen er te vinden zijn binnen deze ecosystemen en wie eigenlijk welke verantwoordelijkheid kan pakken om een ecosysteem gezondheid bevorderend te laten zijn. Dit werkt preventief en voorkomt het ontstaan van psychische klachten. Hiermee kunnen we meer bereiken met dezelfde middelen. Ik denk dat we in de komende tien jaar op het gebied van preventie veel meer invloed kunnen uitoefenen via deze systeembenadering. Hiermee kunnen we echt aan een duurzame oplossing werken.”

Wat is er nodig voor deze verandering?

De mentale schijf van 5

“Een mooi concept vind ik de mentale schijf van 5. We hebben dit voor voeding maar is ook nodig voor mentale gezondheid. We kunnen mensen en kinderen leren om goed voor zichzelf te zorgen. Het liefst al op de basisschool waarbij kinderen al in een vroeg stadium aan de slag gaan met thema’s als omgaan met emoties, relaties, betekenis ervaren, verhalen delen met het thema mentale weerbaarheid of bijvoorbeeld vaardigheden in grenzen stellen.”

Nieuw Leiderschap

“Om toe te groeien naar een systeembenadering is nieuw leiderschap nodig. Het is nodig om te zoeken naar nieuwe mogelijkheden en onconventionele oplossingen. Leiderschap dat gericht is op samenwerking met verschillende partijen binnen het ecosysteem en op het doen van nieuwe experimenten. Kies samen voor andere aanpak en oefen invloed uit op de buitenwereld!”

Anders opleiden

“Een onconventionele oplossing zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat we alle zorgprofessionals vragen om een vijfde van hun tijd in een ecosysteem stoppen. Hiermee kun je echt een kanteling teweegbrengen.
Hiervoor is het nodig dat we onze mensen faciliteren en leren anders te denken en werken. Heel belangrijk is dan dat we onze mensen ook anders opleiden. Het is belangrijk dat we zorgprofessionals aanleren meer organisatievermogen te ontwikkelen, om naast hun inhoudelijk kennis en kunde ook de verandering naar buiten vorm te kunnen geven. We hebben dit nodig om buiten de muren van de instelling te treden en daar het verschil te maken, in het ecosysteem van cliënten.”

Preventieparadox

“De grote uitdaging bij eerder genoemde beweging is om de ‘preventieparadox’ te voorkomen en niet een nóg veel grotere vraag naar zorg te genereren. Dit is dé economische uitdaging, waarbij ik denk dat verschillende partijen vooral verbinding moeten maken met het probleem, om vervolgens samen te werken aan een oplossing. De financiën moeten volgen en ruimte scheppen voor verandering. De digitale ontwikkeling is hierin heel belangrijk om de zorg betaalbaar te houden.”

Netwerkzorg

“Om de ecosystemen beter te beïnvloeden moet de GGZ veel meer gaan samenwerken. Netwerkzorg zal een vlucht gaan nemen. Zorginstellingen, maar ook bijvoorbeeld gemeenten, huisartsen, GGD, scholen en andere partijen uit het systeem kunnen het niet alleen. We groeien toe naar een systeembenadering waarbij samenwerking met andere partners vanzelfsprekend is. Een samenwerking die ondersteund wordt door digitale middelen. Ik zie kansen in het samenwerken via digitale platformen om de invloed van alle systeempartijen te vergroten.”

Al met al zal er dus veel veranderen in tien jaar en treden ggz-instellingen naar buiten, om samen met partners invloed uit te oefenen op de ecosystemen. De inzet van deze samenwerking is een duurzame oplossing voor maatschappelijke thema’s op het gebied van mentale gezondheid.

Blijf op de hoogte van de GGZ van Morgen

Dit is het eerste interview in een reeks over de GGZ van Morgen. Wil je op de hoogte blijven? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.

Wil je gedachten wisselen over dit onderwerp? Of ben je benieuwd wat Morgens voor je kan betekenen? Neem dan contact op met Mark Reitsma via of Annouck de Boer.

Interview

Regionale samenwerking start met een goede relatie

15-02-2024 5 minuten
Lees meer
Event

Terugblik webinar zorgambities realiseren: van strategie tot executie

13-02-2024 < 1 minuten
Lees meer
Interview

Minder administratie lasten in de zorg: in gesprek met Evean en Icare

05-02-2024 < 1 minuten
Lees meer
Artikel

3 geleerde lessen over regionale implementatie van Positieve Gezondheid

22-01-2024 5 minuten
Lees meer